5-Mavzu. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida qo’llaniladigan ko’rgazmali metodlari. Ko’rgazmalilik uslublari

Bo’laklarga ajratib o’qitish metodi yo’qotilgan malakalarni tezda tiklanishiga 
ta’sir ko’rsatadi. Koordinatsiya jixatidan uta qiyin mashqlarni o’zlashtirishda bu 
metodni baxosi yo’q, kerak bo’lganda ayrim bo’g’inlarga, ajartib oligan muskul 
guruxlariga aloxida ta’sir etish imkoni yuqori bo’ladi.
4
Lekin savodsizlarcha qismlarga ajratish undan kelib chikkan holda favkulodda 
tanlangan yo’llanma beruvchi mashqlar, ulardan noto’g’ri foy dalanish harakat 
malakasining shakillanish jarayoniga uta salbiy ta’ sir ko’rsati shi mumkin. Harkatni 
to’la o’zlashtirish metodi harakat faoliyatini ta’limning yakuniy vazifasida nimadan 
iborat bo’lsa, shunga yakin ko’rinishda o’zlashti rishni nazarda tutadi. Bu metod har 
qanday harakat aktini o’qitishning yakuniy etapida bo’laklarga ajratib o’qitish 
metodidan so’ng qo’llaniladi. Jismoniy mashq texnikasini takomillashtirish uni to’la 
bajarish orqali amalga oshiriladi. To’la o’zlashtirish harakat faoliyatini bajarib 
qurish, sinash (oprobirovanie) eng kulay usuldir. Aksariyat harakat faoliyatlari 
shunchalar soddaki, ularni bo’laklarga ajratib uki tish vaqtni bexuda sarflash 
demakdir, shuning uchun harakat holatini to’la o’rgatish ama liyotda ko’proq 
qo’llaniladi. Ayrim harakat faoliyatlarini biz hali il miy ravishda bo’laklarga ajrata 
olmaymiz, shuningdek, o’zini to’la okla gan yo’llanma beruvchi mashqlar tizimini 
ishlay olgani mizcha yo’q. Qisman reglamentlashtirilgan mashq metodi. kuzda 
tutilgan vazifa ni bajarish uchun o’quvchilarga faoliyatni nisbatan erkin tanlashga 
yo’l qo’yadi. Bu metoddan, koida bo’yicha takomillashtirilgan etapda foydalaniladi, 
bunda o’quvchi etarli darajadagi bilim va bajara olishga ega bo’lganligi hisobga 
olinadi. Bu guruxchaga kiruvchi o’yin va Musobaqa metodlari turli belgilarga ega 
bo’lib turib, ularning bitta umumiy ligi mavjud: ularni qo’llashda doimo o’quvchilar 
orasida rakobat(birbirini maglub qilish) hissiyoti usutun bo’ladi, o’quvchilarda o’z 
kuchini, u yoki bu faoliyatini bajarishda ustunligini isbotlash uchun intilish yuzaga 
chiqadi.
O’yin metodi jismoniy tarbiyadagi o’yinlarning ko’pchilik belgilarini 
mujassamlangan. Darslikning “Jismoniy mashqlarning pedagogik klassifikatsiyasi» 
bo’limida o’yin jismoniy mashq harak teridagi tizim tarzida, ya’ni jismoniy tarbiya 
4
Теория и методики физического воспитания: Учеб. для пединститутов/ Под ред. Б.А.Ашмарина. — М., 
1990.

---

vositasi ko’rinishida berilgan. Lekin jismoniy tarbiyada o’yinlar ta’lim va 
tarbiyaning samarali metodi sifatida ham mavjud bo’lishi mumkin. Shu sababli 
o’yin metodining tabiatini o’yin mohiyatini ochish orqaligina tushunish mumkin 
holos.