5 O’zbekiston respublikasi oily va o’rta ta’lim vazirligi

 2.2.4. Alkogol' ichimliklarini iste'mol qilish 
 Xaddan  tashqari  ko`p  miqdorda  alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilish  og’iz 
bo’shlig’i,  xalqum,  xiqildoq,  qizilo’ngach,  oshqozon,  jigar,  oshqozon  osti  bezi, 
chambar  va  to`g`ri  ichak  xamda  sut  bezi  saratoni  rivojlanish  xavfini  oshiradi. 
Mavjud  bo`lgan  ilmiy  ma'lumotlar  taxliliga  ko’ra  MAIR    ishchi  guruxi  alkogol' 
ichimliklari kanserogen xususiyatga ega degan xulosaga kelishdi.  
  
Ekologik  yoki  o`zaro  bog’liq  tekshiruvlarda  ko`rsatilishicha  axoli  son 
boshiga  iste'mol  qilinuvchi  alkogol',  yomon  sifatli  o’smalardan  o’lim  soniga  
o`zaro bog’liqdir. Fransiyada alkogol' iste'mol qilish va jigar sirrozidan o’lim soni 
xamda og’iz bo’shlig’i, xalqum, qizilo’ngach va oshqozon saratonidan o’lim soni  

---

 
41 
o’rtasida  bog’liqlik  aniqlangan.  Xuddi  shunaqa  ma'lumotlar  AQSHda  olingan, 
axoli  son  boshiga  alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilish  va  oshqozon,  chambar 
ichak  xamda  to`g`ri  ichak  saratonidan  o’lim  soni  o’rtasida  statistik  aniq  o`zaro 
bog’liqlik ta'kidlangan. 
  
Yaponiyada  46  ta  prefekturada  o`tkazilgan  o`zaro  bog’liq  tekshirishlarda 
alkogol'  iste'mol  qilish  va  oshqozon-ichak  trakti  o’smalaridan  o’lim  o’rtasida 
bog’liqlik aniqlangan. 30 ta davlatni o`z ichiga olgan xalqaro tekshiruvda axoli son 
boshiga alkogol' ichimliklarini iste'mol qilish va birlamchi jigar saratoni o’rtasida 
statistik  o`zaro  bog’liqlik  aniqlangan.  B  gepatiti  bilan  tuzalishdan  keyin  o`zaro 
bog’liqlik  aniqligicha  qoldi.  Fransiya,  Angliya,  Avstraliya  va  Yangi  Zelandiyada 
alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilish  dinamikasi  va  qizilo’ngach,    xiqildoq, 
chambar va to`g`ri ichak saratonidan o’lim o’rtasida o`zaro bog’liqlik kuzatilgan. 
  
Chekish  va  alkogol' iste'mol  qilishdan  saqlanuvchi diniy  guruxlarda  yomon 
sifatli o’smalardan o’lim soni umumiy populyatsiyaga nisbatan shubxasiz kamdir.  
AQSHda  istiqomat  qiluvchi  Yettinchi  kun  mormonlari  va  adventistlari  o’rtasida 
o`tkazilgan  tekshirishlarda  ular  og’iz  bo’shlig’i,  oshqozon,  qizilo’ngach,  xalqum, 
chambar va to`g`ri ichak saratonidan sezilarli kam kasallanishlarini ko’rsatadi.  
 Prospektiv  va  retrospektiv  epidemiologik  taxlil  tekshirishlari    alkogol' 
ichimliklarini  iste'mol  qilish  insonda  kanserogenezda  o`rni  borligi  isbotlandi. 
Kagortali va retrospektiv epidemiologik tekshirishlarda og’iz bo’shlig’i va xalqum 
saratoni  rivojlanish NX  statistik  aniq  oshishi  aniqlandi. Ayrim  tekshiruvlarda  NX 
10  marta  va  undan  ko`p  oshishi  kuzatildi.  Chekish  va  alkogol'  ichimliklarini 
iste'mol qilish o’rtasida sinergizm ta'kidlandi. 
      Alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilishning  xiqildoqqa  ta'siri  xam  isbotlangan. 
Epidemiologik  taxlil  tekshirishlari  ko`rsatishicha  xaddan  tashqari  ko`p  alkogol' 
ichimliklari  iste'mol  qiluvchi  ayol  va  erkaklarda  xiqildoq  saratoni  NX  yuqoridir. 
Turli xil tekshirishlarga ko’ra iste'mol qilinuvchi alkogol' miqdoriga qarab NX 15-
50 atrofida o`zgarib turadi. Xamma epidemiologik tekshirishlarda alkogol' iste'mol 
qilish  va  chekishning  NX  ga  sinergik  ta'siri  aniqlangan  va  bu  birin  ketin  ta'sir 
qiladigan xususiyatga ega. 

---

 
42 
   
 Alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilish  va  qizilo’ngach  saratoni  o’rtasida 
sababiy  bog`lanish  epidemiologik  tekshirishlarda  aniqlangan.  Ko`pchilik 
tekshirishlarda    alkogol'  ichimliklarini  iste'mol  qilish  bilan  NX  10  va  undan 
yuqoriga  ko`tarilgan.  Chekish  alkogol'  iste'mol  qilishni  qizilo’ngach  saratoniga 
ta'sirini oshiradi. 
       Alkogol'  iste'mol  qilish  oshqozon  saratoni  xavfi  oshishiga  olib  keladi. 
Alkogol'ning  oshqozon  kardial  qismi  va  boshqa  qismlariga  kanserogenez 
jarayoniga  ta'siri  bir  xilda  tarqaladi.  "  Xolat-Nazorat  uslubi  bilan  Pol'shada 
o`tkazilgan tekshirishda naxorga och qoringa aroq ichadigan erkaklarda oshqozon 
kardial bo’lmagan qismi saratoni NX sezilarli yuqori bo`lgan. 
  
Moskvada  "xolat-nazorat"  uslubi  bilan  o`tkazilgan  tekshirishda  xaddan 
tashqari ko`p alkogol', ayniqsa aroq, iste'mol qiluvchi ayol va erkaklarda oshqozon  
saratoni  NX  aniq  statistik  oshishi  aniqlangan.  Kuchli  alkogol'  ichimliklarini 
iste'mol  qilish  oqibatidagi  kanserogen  ta'sir  kardiya  uchun  yaqqol  ifodalangan. 
Chekish  alkogol'ning  kanserogen  ta'sirini  kuchaytiradi.  Bu  ikki  omil  o`zaro  ta'sir 
natijasi oshqozon saratoni uchun umumiydir. 
 Alkogol'  ichimliklarni  iste'mol  qilish  ta'siri  chambar  va  to`g`ri  ichak 
epidemiologik  taxlil  tekshirishlari  natijalari  bir-biriga  qarama  qarshidir.  Ayrim 
"xolat-nazorat"  uslubi  bilan  o`tkazilgan  tekshirishlarda  spirtli  ichimliklar  va  pivo 
iste'mol  qilishga  bog’liq    xavf  ortishi  aniqlangan.  Biroq  kagortali  va  "xolat-
nazorat" tekshirishlarida natijalar tasdiqlanmaydi. 
 Spirtli  ichimliklar  iste'mol  qilish  va  birlamchi  jigar  saratoni  o’rtasidagi 
bog’liqlik  isbotlangan  deb  xisoblasa  bo’ladi.  Xaddan  tashqari  ko`p  alkogol' 
iste'mol  qilish  jigar  birlamchi  saratoni  xavfini  1.5-1  baravar  oshiradi.  Lekin 
birlamchi  jigar  saratonining  muxim  omillaridan  biri  xisoblangan  C,  B  gepatit 
viruslari  tarqalgan  davlatlarda  jigar  saratoniga  xavf  alkogol'  ta'siri  yanada 
yuqoriroqdir. B virusi yuza antigenni tashib yuruvchilarda spirtli ichimliklar qabul 
qilish bilan bog’liq NX sakkiz marotaba oshgan, bu esa B gepatit virusi va alkogol' 
ichimliklar iste'mol qilish o’rtasidagi sinergizm oqibatida birlamchi jigar saratoni 
xavfiga ta'sirdan dalolat beradi.                                          

---

 
43