5 O’zbekiston respublikasi oily va o’rta ta’lim vazirligi

                                            O’sma parchalanish sindromi 
         Bu  sindrom  ko’p  miqdorda  tez  proliferatsiyalanuvchi  o’sma  hujayralarining 
giperurikemiyasi, giperkaliemiyasi, giperfosfatemiyasi, laktatsidozi va  
gipokal'siemiyasi  bilan  ifodalanadi.  Ko’p  hollarda  o’sma  parchalanishi  sindromi 
natijasi bo’lib o’tkir buyrak yetishmovchiligi hisoblanadi.  
          Eng ko’p bu sindrom o’tkir limfoblast leykozlar va Berkitt limfomalarni va 
boshqa yuqori darajadagi yomon sifatli xususiyatga ega bo’lgan limfomalarni,  
kamroq hollarda surunkali leykozlarni (masalan surunkali limfoleykozni fludorabin 
bilan davolashda) va ijuda ham kam hollarda yirik o’smalarni  
davolashda rivojlanadi. 
           O’sma  parchalanishi  sindromi  kimyo  terapiya  kursi  davomida  yoki  kurs 
tugagandan 1-5 kun o’tgach rivojlanadi. 
          Giperurikemiya ko’pincha kimyo terapiya boshlangunicha mavjud bo’ladi. 
           O’smaga  qarshi  preparatlar  ta'sirida  o’sma  hujayralari  parchalanishi 
kuchayadi va nuklein kislotalar parchalanishi oqibatida zardobda siydik kislotasi  

---

 
207 
miqdori oshadi. Siydik kislota  kristallari buyrak kanalchalari, yig’uvchi naychalar 
va  buyrak  miya  qismida  cho’kishi  mumkin,  bu  o’z  navbatida  o’tkir  buyrak 
yetishmovchiligiga olib keladi. 
          Laktatsidoz va suvsizlanish bu jarayon rivojlanishiga olib keladi. 
           Siydik kislotaning kristallarini siydikda paydo bo’lishi o’tkir siydik kislotali 
nefropatiyaning  belgisidir.  O’tkir  siydik  kislotali  nefropatiyada  siydik  kislota  va 
kreatinin konsentratsiyasining umumiy o’zaro nisbati birdan yuqori bo’ladi, boshqa 
sabablar bilan chaqirilgan buyrak yetishmovchiligida esa birdan past bo’ladi. 
          Parchalangan  o’sma  hujayralaridan  chiqadigan  giperfosfatemiya  zardobda 
kal'siy darajasini kamaytiradi, bu nerv-mushak qo’zg’aluvchanligiga va tetaniyaga  
olib  keladi.  Kal'siy  fosfatni  buyraklarda  to’planishi  va  giperfofatemiya  o’tkir 
buyrak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin. 
         O’sma hujayralarining yoppasiga parchalanishi shuningdek kaliy ionlarining 
chiqishi bilan kuzatiladi. Buyrak yetishmovchiligi fonida giperkaliemiya  bo’lishi - 
hayot uchun havf soluvchi holatdir, qorinchali aritmiyalar va to’satdan o’lim bilan 
almashinib turadi. 
         Berkitt  limfomasi  bo’lgan  bemorda  o’sma  parchalanish  sindromi  ehtimoli 
o’sma  hajmi  va buyraklar  funksiyasiga  bog’liq.  Zardobda qanchalik  o’sma  hajmi 
katta bo’lsa siydik kislota konsentratsiyasi va LDG aktivligi (1500 M\l dan yuqori) 
shunchalik  yuqori  bo’ladi  va  kimyo  terapiyadan  keyin  shunchalik  o’sma 
parchalanish  sindromi  havfi  yuqori  bo’ladi.  Havf  guruqiga  kiradigan  bemorlarda 
kimyo  terapiyadan  oldin  qon  va  siydikning  umumiy  hamda  biokimyoviy  analizi 
o’tkaziladi. 
Leykotsitoz 
va 
trombotsitoz 
fonida 
zardobda 
kaliy 
konsentratsiyasining 
aniqlanish 
natijalari 
yuqori 
bo’lishi 
mumkin 
(psevdogiperkaliemiya),  chunki  qondan  namuna  olingandan  keyin  hujayralar 
parchalanishi sodir bo’ladi. Bu holatda kaliy miqdori zardobda emas plazmada  
aniqlaniladi. 
Bundan 
tashqari 
psevdogiperkaliemiyada 
elektrokardiografik 
o’zgarishlar bo’lmaydi.  
         Buyraklar  funksiyasi  buzilgan  bemorlarda  buyraklar  hamda  qorin  orti 
bo’shlig’ining UZI va KT si o’tkaziladi. 

---

 
208 
         Diurezni  yaxshilab  kuzatish  kerak.  O’sma  parchalanish  sindromi  havfini 
baholash  va  uning  profilaktikasi  uchun  choralar  ko’rish  kerak.  Biroq  hattoki 
shunday  vaziyatlarda  ham  o’sma  parchalanish  sindromi  va  o’tkir  buyrak 
yetishmovchiligi rivojlanishini oldini olishning har doim ham iloji bo’lmaydi. 
           Ko’pincha  dializga  ehtiyoj  seziladi  va  buni  kechiktirish  kerak  emas. 
qoqishga qarab bu gemodializ bo’lsa yaxshi.