6 – mavzu. Mashinasozlikda qoʻllaniladigan metall materiallar

Download 0.97 Mb.

bet	18/27
Sana	01.04.2023
Hajmi	0.97 Mb.
	#1317569

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 27

Bog'liq
металл материаллар машинасозликда

Markasi	Klassi	Elementlar
Boshqa elementlar
Boshqa elementlar	(GOST 5632-72)		S	Sg	Ni
12X13	Martensit-ferritli	0,09—0,15	12—14	—	—
40X13	Martensitli	0,36—0,45	12—14	—	—
12X17 08X17T	Ferritli	≤0,12 ≤ 0,08	^16—18	—	5.S—0,8 T
12X18N9 12X18N9 04X18N10 10X14P4NZ	Austenitli	≤0,12 ≤0,12 ≤0,04 0,09—0,14	17—19 17—19 17—19 12,5—14	8—10 8—9,5 9—11 2,8-3,5	5.S—0,8 T 13—15 Ma
09X15N8Yu	Austenit-martensitlk	≤ 0,09	14—16	7—9,4	0,7—1,ZA
08X21N6M2T	Austenit- ferritli	≤0,8	20—22	5,5-6,5	1,8—2,5 Mo 0,2—0,4 Tl

8. Korroziyaga chidamli, otashga chidamli va otashbardosh poʻlatlar

Markasi (GOST 5632-72)	Ishlash harorati, ⁰S, koʻpi bilan	Ishlatilishi
Korroziyaga chidamli poʻlatlar
12x13 20x13	450	Gidroturbinalar, kompresslarning kurakchalarini, klapanlar va ximiya sanoati uchun armaturalar hamda uy-roʻzgʻor buyumlarini tayyorlashda.
30x13	459	Korroziyalanadigan muhitda va katta kuchlanish taʼsiri ostida ishlaydigan vallar, boltlar, shesteriyalar, prujinalar tayyorlashda.
40/13	-	Sharikli podshipniklar, prujinalar, xirurgiya va uy-roʻzgʻor ishlatiladigan kesuvchi asboblar tayyorlashda
04X18N10 12X18N10T	600	Mashinasozlikda va kimyo sanoatida payvandlab va shtamplab tayyorlanadigan konstruksiya va detallar tayyorlashda
Otashga chidamli poʻlatlar
40X8S2	850	Ichki yonuv dvigatellarining klapanlarini tayyorlashda
08X17T	900	Tarkibida oltingugurt koʻp boʻlgan oʻtxona gazi muhitida ishlaydigan detallar tayyorlashda
36X18N25S2	1100	Gaz trubinalari qurilmalarining soplo apparatlari va otashga chidamli quvurlarni tayyorlashda
Otashbardosh poʻlatlar
45x14N14V2M	800-900	Katta quvvatli ichki yonuv dvigatellarining klapanlarini tayyorlashda
08x16N13M2B	600-700	Gaz trubinalarining kurakchalarini tayyorlashda

Fe-Sr-Ni-Mo-Su-S murakkab sistema asosida yuqori legirlangan poʻlat markalari ishlab chiqilgan. Xrom-nikel-molibden-misli poʻlatlarning baʼzi agressiv muhitlarda (masalan, 80% li sulfat kislota eritmala-
rida) korroziyaga chidamliligi juda yuqori. Bunday poʻlatlar ximiya, oziq-ovqat, avtomobil va sanoatning boshqa sohalarida keng miqyosda ishlatiladi.

Olovbardosh poʻlatlar.
Yuqori temperaturalarda metallar va qotishmalar atrofidagi gaz muhitni bilan reaksiyaga kirishadi. Yuqori harorat (+400-+900⁰S) hamda oksidlovchi gaz muhitida ishlaydigan detal va konstruksiyalar maxsus olovbardosh poʻlatlardan tayyorlanadi. Olovbardosh deganda yuqori haroratda gaz yoki xavo muhitida materialning korroziyaga taʼsiridan yemirilishiga qarshi tura olish xususiyatiga aytiladi.
Olovbardosh poʻlatlarga tarkibida alyuminiy, xrom kremniy boʻlgan poʻlatlar kiradi. Oz miqdorda alyuminiy qoʻshilsa, xromli poʻlatlarning otashga chidamliligi ortadi.
Bunday materiallarning yuqori haroratga chidamliligi ularning sirtida legirlovchi elementlar (xrom, alyuminiy, kremniy) ning oksidlardan iborat zich himoya pardasi hosil boʻlishi bilan tushuntiriladi.
Otashbardosh poʻlatlar. Mashinalarning baʼzi detallari uzoq muddat katta yuklanish va yuqori haroratlarda (+500...+1000⁰S) ishlaydi.
Otashbardoshlik deyilganda materialning deyarli deformatsiyalanmasligi yuqori haroratlarda mexanik yuklanishlarga bardosh bera olishi tushuniladi. Ular +650⁰S gacha, hatto undan yuqoriroq haroratgacha qizdirilganda ham oʻzining mustahkamlik xossalarini yoʻqotmaydi. Bunday mustahkamlik xossalarini yoʻqotmaydigan apparatlarning qizdiruvchi elementlari, qozon detallari, avtomobil va traktor dvigatellarining kiritish va chiqarish klapanlari tayyorlanadi. (8-jadvalga q.). Ishlatilishiga koʻra klapan, qozon-trubina, gaz-trubina tayyorlanadigan poʻlatlar, shuningdek otashbardoshligi yuqori poʻlatlar boʻladi.
Yeyilishiga chidamli poʻlatlar. Ishqalanish sharoitida ishlaydigan mashina detallarini tayyorlash uchun yeyilishiga chidamli maxsus poʻlatlar ishlatiladi. Ularga sharikli podshipnikli, grafitlangan, tarkibida koʻp marganes boʻlgan poʻlatlar kiradi.
Sharikli podshipnikli poʻlatlar (SHX6, SHX9, SHX15) podshipniklarning sharik va roliklarini tayyorlashda ishlatiladi. Kimyoviy tarkibi (GOST 801-60) va strukturasiga koʻra bu poʻlatlar asbobsozlik poʻlatlari klasslariga kiradi. Ular tarkibida taxminan 1% S va 0,6-1,5%Sr bor. Oʻlchami 10 mm gacha boʻlgan detallar tayyorlash uchun SHX6 poʻlat oʻlchami 18 mm dan katta detallar tayyorlash uchun SHX15 (0,95-1,05% S va 1,3-1,65% Sg) poʻlati ishlatiladi. Tarkibida oz miqdorda xrom boʻlgan sharikli podshipnikli poʻlatlarga termik ishlov berish toblash va past haroratda boʻshatish (+200°S gacha) dan iborat boʻlib, natijada NNS 60-66 qattiqlik taʼminlanadi.
Grafitlangan poʻlat (uglerod miqdori koʻp, tarkibida 1,5-2 % S va 2% gacha Sg bor) ishqalanish sharoitida ishlaydigan porshen xalqalari, porshenlar, tirsakli vallar va boshqa shakldor quymalar tayyorlashda ishlatiladi. Grafitlangan poʻlat strukturasida ferrit-sementitli aralashma va grafit boʻladi. Grafit miqdori termik ishlov berish rejimi va uglerod miqdoriga qarab oʻzgarishi mumkin. Grafitlangan poʻlat toblangandan soʻng bir yoʻla toblangan poʻlat va kulrang choʻyan xossalariga ega boʻladi. Bunday poʻlatda grafit moylovchi material rolini oʻynaydi.

Download 0.97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 27