6-ma’ruza. Buyruqlar tizimi arxitekturalarini tasniflash

Almashtirish buyruqlari. Almashtirish buyruqlari ma'lumotlar taqdimoti 
formatini o'zgartiradi. Masalan, o'nlikdan ikkilikka aylantirish yoki 8 bitli belgilar 
kodini ASCII dan EBCDIC ga o'zgartirish va aksincha. 
Kiritish/chiqarish buyruqlari. Ushbu guruhning buyruqlarini periferik 
qurilmani (PQ) boshqarish, uning holatini tekshirish, kiritish va chiqarish 
buyruqlariga bo'linishi mumkin. 
Periferik qurilmani boshqarish buyruqlari PQ ni ishga tushirish va unga 
kerakli harakatni ko'rsatish uchun ishlatiladi. Masalan, magnit lenta qurilmasiga 
lentani bir yozuvga orqaga o'rash yoki oldinga siljitish buyrug'i berilishi mumkin. 
Bunday buyruqlarning talqini PQ turiga bog'liq. 
Kirish/chiqarish holatini tekshirish buyruqlari kiritish-chiqarish moduli va 
unga ulangan PQ holatini tavsiflovchi turli xususiyatlarni sinash uchun ishlatiladi. 
Ushbu buyruqlar tufayli protsessor PQ quvvati yoqilganligini, oldingi 
kiritish/chiqarish operatsiyasi tugallanganligini, kiritish/chiqarish jarayonida 
xatolar mavjudligini va hokazolarni bilib oladi. 
Aslida, PQ bilan ma'lumot almashish kirish va chiqish buyruqlari bilan 
ta'minlanadi. Kirish buyruqlari kiritish/chiqarish moduliga PQ dan ma'lumotlar 
elementini (bayt yoki so'z) olishni va uni ma'lumotlar shinasiga joylashtirishni 
buyuradi, chiqarish buyruqlari esa kiritish/chiqarish modulining ma'lumotlar 
shinasidan ma'lumotlar elementini qabul qilishiga va uni PQga yuborishiga olib 
keladi. 
Buyruqlarning formati. Odatdagi buyruq, umumiy holda, quyidagilarni 
ko'rsatishi kerak: 
„ bajarilishi oshirilishi kerak bo'lgan operatsiyani; 
„ operatsiya bajariladigan dastlabki ma'lumotlarning (operandlarning) 
manzillarini; 
„ operatsiya natijasi joylashtirilishi kerak bo'lgan manzilni. 
Shunga ko'ra, buyruq ikki: amal va manzil qismidan iborat (6.13-rasm). 

---

6.13-rasm. Buyruq tuzilishi 
Buyruq formati uning tuzilishini, ya'ni butun buyruq uchun ajratilgan ikkilik 
raqamlar sonini, shuningdek, alohida buyruq maydonlarining soni va joylashishini 
belgilaydi. Maydon - bu buyruq komponentini kodlaydigan ikkilik raqamlar 
to'plami. HM yaratishda buyruq formatini tanlash kelajakdagi mashinaning 
ko'pgina xususiyatlariga ta'sir qiladi. Mumkin bo'lgan formatlarni baholashda 
quyidagi omillarni hisobga olish kerak: 
„ turli xil buyruqlarning umumiy soni; 
„ buyruqning umumiy uzunlibi; 
„ buyruq maydonlarining turi (belgilangan yoki o'zgaruvchan uzunlik) va 
ularning uzunligi;
„ dekodlashning soddaligi; 
„ manzillanishi va manzillash usullari; 
„ buyruqlarni dekodlash va bajarish uchun uskunalar narxi.