6– mavzu. Deviant xulq atvor va sotsial nazorat. Reja

Tabiiy ehtiyojlar sifatida kishilarning kundalik ehtiyojlari: ovqat, kiyim, turar-joy va boshqalar tushuniladi.

Sotsial ehtiyojlar esa odamning mehnat qilish ehtiyoji, sotsial faolligi, ruhiy madaniyati, ya’ni nima ijtimoiy hayotmahsuliga bo‘lgan ehtiyojdir. Tabiiy ehtiyojlar asosiy bo‘lib, ularda sotsial ehtiyojlar paydo bo‘ladi, rivojlanadi va qoniqtiriladi.

Shaxsning ijtimoiylashuv davri quyidagilar asosida kechadi:

1. 
   Bolalik:
   

• 
  agentlar va ijtimoiylashuv turlari.
  

2. 
   Ota-onalik:
   

• 
  otalar va bolalar: ikki dunyo;
  
• 
  «otalar va bolalar» munosabatlarining mutanosibligi.
  

3. 
   O‘spirinlik:
   

• 
  qadriyatlarning parallel tizimi.
  

4. 
   Balog‘at yoshi:
   

• 
  voyaga yetgan inson maqomining asosiy mezonlari;
  
• 
  voyaga yetganlar - shaxs ijtimoiylashuvining faol payti.
  

5. 
   Keksalik:
   

• 
  ijtimoiylashuv ushbu davr maqomi va muammolari. Ijtimoiy faoliyatva ijtimoiy fe’l-atvor mexanizmlari:
  

O‘z-o‘zini anglash: o‘z-o‘zini anglashda iqtisodiy, siyosiy, huquqiy axloqiy va madaniy muhitning ta’siri katta. O‘z-o‘zini anglash millatlar uchun siyosiy onglilikning oshishigina emas, shu millat bilan birga milliy mustaqillik va milliy ozodlik hamdir. O‘z-o‘zini anglash jahon tarixida ozodlik harakatlarining kuchayishiga, sotsializm va imperializmning yemirilishiga, parchalanishiga olib keldi. Portugaliya, Ispaniya, Gollandiya, Angliya, Fransiya, sobiq SSSR kabi imperiya davlatlari o‘z mustamlakalaridan mahrum bo‘ldi. O‘zbek millatining o‘z-o‘zini anglashi moddiy kuch sifatida millat sha’ni, qadr-qimmati, obro‘-e’tibori, or-nomusi tiklanishiga olib keldi. O‘z-o ‘zini anglash millatning moddiy va ma’naviy manfaatlarini himoya qilishdir. Mustaqillik sharoitida o‘zbek xalqining o‘z-o‘zini anglashini rivojlantirish davlat siyosati darajasigacha ko‘tarildi.
O‘zbekiston Konstitutsiyasida shaxsning huquq va erkinliklari (24-31 -modda) o‘z ifodasini topdi: 1) siyosiy huquqlar; 2) iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar; 3) inson huquqlari va erkinliklari kafolatlanishi; 4) fuqarolar burchlari o‘z ifodasini topgan.