7-9-sinf algebra va geometriya misolida
-§ Maktab matematikasining ayrim mavzulari bo‘yicha nostandart masalalarni tanlash va ulardan o‘quv jarayonida foydalanish metodikasi
Download 495.58 Kb.
|
Диссертация Алпомиш
|
2.3-§ Maktab matematikasining ayrim mavzulari bo‘yicha nostandart masalalarni tanlash va ulardan o‘quv jarayonida foydalanish metodikasi.
Matematika o‘qitishda o‘quvchilarning har tomonlama kamol toptirish va ularning mamlakatimiz uchun yetuk kadrlar bo‘lib kelajakda yuqori saviyadagi mutaxasis bo‘lib yetishishiga shakllanishlari va o‘qitish jarayoni va qonuniyatlari, tanlangan masalalarni mazmuni va turlari muhim ahamiyat kasb etadi. Matematikani o‘qitish jarayonida nostandart masalalar yechishdan foydalanish shu sohadagi bilimni aniqlashga, o‘quvchilarni barcha bilish jarayonlarini - idrok, xotira, tafakkur rivojlantirishga yordam beradi. Bu esa o‘quvchida maqsadga intiluvchanlik qat’iyatlilik, talabchanlik kabi sifatlarni tarbiyalaydi. Nostandart masalalar yechish darslarida mavzularni tizimlashtirish o‘quvchilarning atematik tafakkurini shakllantiradi, o‘quvchilarni masalaga ijodiy yondashishlariga, mustaqil fikrlashga, masalani turli yechimlari hamda eng qisqa optimal usullarini izlashga o‘rgatadi, o‘quvchilarda ilmiy izlanishga moyillik uyg‘otadi. Nostandart masalalar yechish matematik qo‘yilishini aniqlashtirish, o‘quvchilarning tushunchalarni va masalani ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish didaktik yo‘llaridan biri hisoblanadi. Nostandart masalalar guruhlari o‘quvchilarda quyidagi shakllantirishga asos bo‘ldi: ijodiy sifatlarni
xulosalar chiqarish va ularni ijodiy o‘zgartira olish sifatlari. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari va sezish orqali aniq tafakkurga ko‘rgazmali qurollar yordamida kuzatish ega bo‘ladilar. Yuqori sinflarda olingan masalani yechishga kirishganda aniq tafakkurga ega bilimlar asosida bo‘ladilar. Masalan, tushunchalarni, 2х 3 <-2 tengsizlikni yechish talab qilingan bo‘lsa, matematik teorema va boshqa qonun qoidalarni chuqur bilgan o‘quvchilar emasligini tengsizlikni arifmetik ildiz xossasiga ko‘ra, bu tengsizlik yechimga ega darhol aniqlaydilar.Yuzaki tafakkurga ega bo‘lgan o‘quvchilar bu yechishda irratsional tengsizlikni yechish qoidasini qo‘llaydi. Natijada masalani noto‘g‘ri yechimi vujudga keladi. 2. Abstrak keladi. tafakkur-bu matematikani o‘rganish dovomida vujudga Abstrak tafakkur oshkor va oshkormas holda yuzaga keladi.Masalan, oshkor holda yuzaga kelishiga misol qilib , fozoviy geometrik jism tushunchasi qaralayotgan bulsa, shu jismning ko‘rinishi va fazoviy joylashuviga va o‘lchamiga e’tibor bermay , balki shu jism xossalari haqida fikr yuritamiz. Oshkor bo‘lmagan holdagi abstrak tafakkurgamisol qilib to‘plamni o‘rganayotganimizda ikki to‘plam elementlari haqida gapirganimizda biz bu to‘plamni xossalarini emas, balki uning elementlarini aynan bir xilligi haqida fikr yuritamiz. Abstrak tafakkurni quyidagi
3 qismga bo‘lish mumkin: Analitik tafakkur teoremani isbotlash, masalani yechish usullari haqida fikrlash, masalani tenglama yordamida yechish, yechilgan masalani yechilishini tekshirish jarayonida yuzaga keladi. Mantiiqiy tafakkur esa teoremalardan natija keltirib chiqarish, xususiy aytish va olingan hollarni hisoblay olish, nazariy xulosalarni umumlashtirish orqali Mantiiqiy tafakkur asosan jihatdan aniq natijani yuzaga keladi. teoremalar, tasdiqlarni induktiv va deduktiv metodlar yordamida isbotlash orqali namoyon bo‘ldi.□ Fazoviy sxematik tafakkur asosan geometrik tushunchalar orqali fazoviy figuralarni o‘rganishda ularni mantiiqan tasavvur qilish.konstruktiv yasashlar orqali vujudga keladi. Mantiiqiy tafakkurga quyidagi misolni keltiramiz: cos cos 2 cos 4 ifodani soddalashtiramiz. Yechish: Berilgan ifodaga □ ni ikkilangan burchakning sinusi formulasini ko‘paytiramiz va bo‘lamiz hamda ketma ket tadbiq etib 2 sin 2 sin 2sin cos cos 2cjs4 = sin 2 cos 2 cos 4 = sin 4 cos 4 = sin 8 = sin 23 ko‘rinishga ega bo‘lamiz.Keyin bu ifoda 4 sin 8sin 23 sin uchun umumiy formula formulaga yozamz.Yuqoridagi almashtirishlardan so‘ng quyidagi umumlashgan ega bo‘lamiz: sin 2n 2n sin foydalanildi.Bundan cos cos 2 cos 22 cos 23 .......cos 2n1 = Bu yerda induktiv metoddan quyidagilarni hisoblash mumkin: foydalanib а) cos 200 cos 400 cos 800 = = = 23 sin 200 8sin 200 8sin 200 = sin 23 200 sin 1600 sin 200 1 8 sin 24 П 5 = 5 sin 16П =- 5 5 5 5 24 sin П 16sin П 16sin П sin П 16 =- 1 . б) cos П cos 2П cos 4П cos 8П = 5 5 5 5 Hozirgi kunda o‘quvchilarning beradigan xususiy xulosalardan ijodiy fikrlashlarini rivojlantirishga yordam umumiy xulosalar chiqarishga oid misollar tizimi adabiyotlarimizda yetishmaydi.Bu bizning tadqiqotlarimiz hozirgi kunda dolzarbligini bildirsa, ikkinchi tomondan bu yo‘nalishda hali yechilmagan muammolar juda ko‘pligidan dalolat beradi. Har bir o‘quvchidan berilgan masalani yechimini tushuntirishni talab qiladi. Ba’zi o‘quvchilar masalani o‘zlari to‘g‘ri hal qila oladilar, lekin uni qanday yechilganligini tushuntirib berishga qiynalishadi. Bunday holatdan o‘quvchilarni xalos etish uchun o‘qituvchi berilgan masalani yechilishidan bita yoki ikkita namuna ko‘rsatishi kerak. Lekin bunday hol ham o‘quvchining yaxshi o‘zlashtirishi uchun yetarli bo‘lmaydi. Buning uchun o‘qituvchi o‘qitishning algoritmik metodini qo‘llagani ma’qul. Algoritmik metoddan foydalanishning bir necha shartlari mavjud. Algoritm iloji boricha unumli qisqa bo‘lishi kerak. Bu algoritm o‘quvchi uchun reja, sxema vositasini bajarishi lozim. Masalani yechishni algoritmini o‘qituvchining o‘zi tuzadi va o‘quvchini shu algoritm asosida ishlashga o‘rgatadi. Endi matematika darslarida o‘quvchilar ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning vositasi sifatida nostandart masalalarga asoslangan bir soatlik dars ishlanmasini keltiramiz. Download 495.58 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|