7-ma’ruza. O’lchash va o’lchov asboblari to’g’risida. O’lchash xatoliklari. Reja

generatorli va parametrik o‘zgartkichlar. 
Generatorli o‘zgartkichlar- shunday o‘zgartkichki, ularda axborot oqimini
shakllantirish uchun qo‘shimcha manbadan energiya talab qilinmaydi. Masalan,
termopara haroratni termo EYKga aylantirib, energiyanifaqat o’lchash obyektidangina
oladi. Shunday qilib, generatorli o‘zgartkichlarda energiya va axborot oqimlarining
yo‘nalishlari bir xil bo’ladii. 
Parametrik o‘zgartkichlar- shunday o‘zgartkichlarki, ularda energiya va axborot
oqimlarining yo‘nalishlari bir xil bo’lmaydi. Xususan, agar obyektda qarshiligi
haroratga bog’liq bo’lgan termorezistor o‘rnatilgan bo’lsa, u holda axborot olish
uchun asbobdan yoki o‘zgartkichdan termorezistorga tok o‘tkazish zarur. Tokning
o‘zgarishi o’lchanayotgan haroratning o‘zgarishi haqidagi axborot bo’ladi. Axborot
signalining intensivligi manba signali intensivligiga bog’iq bo’lib, bu parametrik
o‘zgartkichlarning o‘ziga xos xususiyatidir. 
Funksional vazifasi o’lchash vositalari o’lchashlarda ishlatiladi va ular
normallashgan metrologik xossalarga, ya’ni kattaliklarning ma’lum sonli qiymatlariga 
hamda o’lchash natijalarining aniqligi va ishonchliligini ifodalovchi xossalarga ega
bo’ladi. 
O’lchash vositalarining asosiy turlariga o’lchov, o’lchash asboblari, o’lchash 
o‘zgartkichlari va o’lchash qurilmalari kiradi. 
O‘lchov - berilgan o’lchamdagi fizik kattalikni qayta o’lchash uchun 
mo’ljallangan o’lchash vositasi. Masalan, qadoqtosh- massa o’lchovi;
O’lchov rezistori- elektr qarshilik o’lchovi; yoritish lampasi - yorugiik o’lchovi
va hokazo. 
Bir xil o’lchamli turli fizik kattalikni qayta o’lchaydigan bir qiymatli hamda
turli o’lchamdagi bir nomli qator kattaliklarniqayta o’lchaydigan ko‘p qiymatli o’lchovlar
bor. Ko‘p qiymatli o’lchovlarga bo’llinmali chizgichlar, induktivlik variometri va
boshqalar misol bo’la oladi. Maxsus tanlangan, faqat alohidagina emas, balki turli
birikmalarda turli o’lchamli bir nomli qator kattaliklarni qayta o’lchash maqsadida
qo’llaniladigan o’lchovlar komplekti o’lchovlar to‘plamini tashkil etadi. Masalan,
qadoqtoshlar to‘plami, uchlikli uzunlik o’chovlari to‘plami, o’lchov kondensatorlari
to‘plami va hokazo. O’lchovlar magazini - sanoq qurilmalari bilan bo’glangan maxsus
qayta ulagichlarga ega bo’lgan bitta konstruktiv butun qilib birlashtirilgan o’lchovlar 
to‘plami. O’lchovlar magazini elektrotexnikada keng qo’llaniladi: qarshilik magazini,
sig’imlar magazini, induktivliklar magazini. O’lchovlarga standart namunalar va
namuna moddalar ham kiradi.