8 – Leksiya. Kalsiynasiya prosessinin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

Iǵal bikarbonat bılǵawıshı (70-súwret) bikarbonattı soda pechiniń júklegishine beredi. Úskene polattan yamasa shoyınnan soǵılǵan vertikal cilindr kórinisinde bolıp, tómeninen hám joqarısınan qaqpaqlar 11 menen jabılǵan. Iǵal bikarbonat bılǵawıshınıń aralıq ultanına 8, joqarıdaǵı qaqpaqtaǵı sańlaq 7 arqalı júklenedi. Onıń ústinen gúrekler 4 ıǵal bikarbonattı bılǵawıshtıń ultanına taslaydı, al 10-gúrekler onı, bılǵawıshnı soda pechiniń júklegishi menen biriktiriwshi sańlaqqa 12 beredi. Valǵa 6, 4 hám 10-gúrekler menen birgelikte, úskeneniń diywallarınan natriy bikarbonatın qırshıp alıwshı beller 2 biriktirilgen. Úskeneni qadaǵalaw joqarǵı 5 hám qaptaldaǵı 1 – eki lyuk arqalı ámelge asırıladı. (Súwrette úzik-úzik sızıqlar menen lapalar 3 kórsetilgen, olarǵa úskene bekkemlengen).

	71-Súwret. Gúrekli transporter: 1 – polat múyeshlik, 2 – rolikler, 3 – qaqpaq, 4 – nawa, 5 – gúrek – belshe.
70-Súwret. Íǵal bikarbonat bılǵawıshı: 1, 5 – tekseriw ushın lyukler, 2 – belsheler, 3 – úskeneni bekkemlew ushın pánje, 4, 10 – bılǵawıshtıń gúrekleri, 6 – val, 7 – ıǵal bikabonattı juklew ushın sańlaq, 8 – aralıq ultan, 9 – úskeneniń korpusı, 11 – qaqpaq, 12 – túsiriw sańlaǵı.

Gúrekli transporter (71-súwret) ıǵal bikarbonattı filtrlerden ayrım pechlerge jetkerip beriw ushın xızmet etedi. Ol polat listlerden jasalǵan eki dana tórt múyeshli nawalardan 4 turadı. Nawalar bir-birine parallel túrde soda pechleriniń frontı boylap jaylasqan hám ushlarınan yarım dóńgelek (sheńber) nawalar menen biriktirilgen, olarda polat listlerden tayarlanǵan (súwrette nawanıń kese-kesimi kórsetilgen). Nawalardıń ústi yarım dóńgelek polat qaqpaqlar 3 menen jabılǵan. Nawanıń qaptal diywallarınıń joqarı bóliminde polat ugolnikler 1 qatırılǵan, olar arqalı roliklerde 2 polat gúrek-belsheler 5 júredi.
Gúrekler óz-ara úzliksiz qabat-qabat shınjır (Gall shınjırı) menen biriktirilgen. Qońsılas gúrekler arasındaǵı aralıq 360 mm. Gúrekler gorizontal ornatılǵan, Gall shınjırı zvenolarınıń arasına kiriwshi, tisli dóńgelek járdeminde júredi. Tisli dóńgelek, yarım dóńgelek burılmada ornatılǵan transporter provodı menen juldızsha arqalı biriktirilgen. Ekinshi yarım dóńgelek burılmanıń qarama-qarsı tárepinde háreketleniwshi kósherde ekinshi tisli burılmalı dóńgelek jaylasqan, ol háreketsheń kósherge hám shınjırdıń tartılıw dárejesin tártiplestiriw ushın tartırıwshı qurılmaǵa iye. Transporterdiń bir nawası vacuum-filtrdiń frontı boylap ótedi.
Filtr barabanınan qıyıp alınǵan bikarbonat nawaǵa túsedi hám gúrekler aylanba arqalı soda pechleriniń ıǵal bikarbonat bılǵawıshsınıń ústinen ótiwshi ekinshi nawaǵa qaray júredi. Bul nawada hár bir soda pechiniń qarsısında sańlaq tesilgen, ol arqalı ıǵal bikarbonat qabıllaǵısh-bılǵawıshqa tógiledi. Gúrekli transporterdiń nawasınıń ólshemi 300x300 mm. Bazı-bir zavodlarda ıǵal natriy bikarbonatın tasıw ushın lentalı transporter paydalanıladı, ol sonıń menen birge dozator xızmetin atqaradı.
Tayar kalcinaciyalanǵan sodanıń gorizontal halatta háreketleniwi shnekli transporterlar hám aylanıwshı transportlıq trubalar járdeminde ámelge asırıladı.
Júk túsiriwshi shnekten shıqqan sodanı qabıllap alıwshı shnek barlıq pechlerdiń frontı boylap ótedi. Ol diametri 400-600 mm, qaqpaǵı tıǵız jabılǵan, yarım sheńber nawaǵa iye. Nawanıń ishinde nawanıń diywallarına tıǵız jaylasqan polat lenta spiral tárizde orap biriktirilgen. Diametri 400 mm bolǵan transporterdiń ónimdarlıǵı saatıńa 65 tonna, aylanıw jiyiligi 98 ayl/min.
Basqa barlıq transportlıq shnekler uqsas dúziliske iye hám tek ólshemleri menen ǵana ayrıladı.
Bazı-bir soda zavodlarında sodanı tayar ónimler bunkerine jetkerip beriw ushın aylanıwshı transportlıq truba qollanıladı. Ol diametri 800 mm bolǵan uzın cilindr formasındaǵı polat truba kórinisinde bolıp, oǵan hár bir 5-6 m den qursaw kiygizilgen. Qursawlar háreketleniwshi roliklerge tayanadı. Truba Gall shınjırı járdeminde elektrodvigatel menen aylandırıladı. Trubanıń ishki diywallarına spiral boylap lenta biriktirilgen. Diametri 800 mm aylanıw jiyiligi 10-12 ayl/min bolǵan, transportlıq trubanıń ónimdarlıǵı saatıńa 50 t sodanı quraydı. Transportlıq truba menen tasıǵanda soda suwıtıladı, bul onı qaplaw hám saqlaw ushın zárúr. Issı soda tutıńıwshılarǵa transportirovkalawda qaplawshı qaǵaz qaltalardı ıdıratadı.
Kóplegen soda zavodlarında «qaynawshı» qatlamlı úskenelerde sodanı suwıtıw usılınan paydalanadı, olarda suwıq hawa, sodanıń ıssı qatlamı arqalı ótip, onı qaynap atırǵan suyıqlıqqa uqsas qalqıma halatta uslap turıp, úlken jıllılıq jetkerip beriw betin jaratadı. Issı soda, onı trubalar arqalı qalqıma qatlamda pnevmotransportirovkalawda da suwıtılıwı múmkin.
Soda vertikal baǵıtta kovshalı elevatorlar járdeminde aralstırıladı. Bazı bir soda zavodlarda pnevmotransport (sodanı qısılǵan hawa aǵımında tasıw) qollanıladı. Biraq sodanı tasıw processinde yamasa «qaynawshı» qatlamlı úskenelerde suwıtıw processinde qısılǵan hawanı qollanıw kemshilikke iye, onıń sebebi soda bóleksheleriniń ólshemleriniń ózgeriske ushırawı bolıp, bunıń aqıbetinde onıń fizikalıq sapası tómenleydi – jabısqaqlıǵı artıp ketedi, aǵıwshańlıǵı tómenleydi.