8-ma’ruza. Efir moylari saqlagan fitopreparatlar (aromaterapiya), O’simlik yelimlari, qatronlar olish texnologiyasi

O’simliklar tarkibidagi efir moyi miqdorini aniqlash (XI DF buyicha) 
Buning uchun 700 - 800 ml xajmdagi dumaloq kolbaga 10 - 20 g 
maydalangan mahsulot solib, ustiga 300 ml suv quyilib, ustiga sovutgich 
(xolodilьnik) o’rnatiladi. Sovutgichini pastki kolbaga kirib turgan qismiga 
Ginzberg asbobchasini o’rnatiladi va kolba qizdiriladi Ginzberg asbobchasi U 
shaklda bo’ladi. Suv qaynaganda o’zi bilan birga efir moyini uchirib chiqaradi va 
sovutgichda sovugandan so’ng suyuqlikka aylanib Ginzberg asbobchasiga oqib 
tuShadi. Efir moyini zichligi suvdan kam bo’lsa efir moyi Ginzberg asbobchasini 
yuqori qismida to’planadi va xajmi ml da ko’rinib turadi. Oxirgi 10-20 minut 
ichida efir moyi miqdori oShmasa demak efir moyini hammasi mahsulotdan ajratib 

---

olingan hisoblanadi. So’ngra efir moyini miqdorini quyidagi formula bo’yicha 
hisoblanadi:
; yoki
 
x - E.M. % miqdori;
a - E.M. Ginzberg asbobchasidagi ml xajmi;
d - E.M. zichligi;
r - analiz uchun olingan o’simlik organining miqdori.
Misol: Yalpiz moyining zichligi 0,9 
 
Efir moylarini xossalarini aniqlash
Efir moylarini xossalarini aniqlashga ularning tashqi ko’rinishi - rangi, 
tiniqligi, hidi va mazasi kiradi. Agar efir moyining sifati past bo’lsa uning 
ko’rsatgichlari o’zgarib qoladi. 
1. Rangi va tiniqligi quyidagicha aniqlanadi. Diametri 2 - 3 sm bo’lgan rangsiz, 
tiniq Shisha tsilindrga 10 ml moy solib, o’tuvchi nurda standart (solishtiruvchi) efir 
moyi bilan solishtirib ko’riladi. Ikkalasi bir xil bo’lishi kerak. 
2. Hidini aniqlash uchun uzunligi 12 sm, kengligi 5 sm bo’lgan filьtr qog’ozga 
(chetiga tegizmasdan) 0,1 ml (2 tomchi) moy tomiziladi. Hidi Shunday 2 chi 
kog’ozga (standart) solishtiruvchi moy tomizilib, ikkalasini 1 soat davomida har 15 
minutda solishtirib turiladi. 
3. Mazasini filьtr kog’ozga tomizib standart moy bilan solishtirib aniqlanadi. 
Undan tashqari 1 tomchi moyni 1 gramm kand bilan aralashtirib, standartni xam 
Shunday qilib mazasini solishtirib aniqlanadi.