8-mavzu. Eritmalar turlari. Reja: Eritmalar. Ideal eritma qonunlari

suvning ion ko'paytmasi deyiladi. Suvning ion ko'paytmasidan foydalanib har 
qanday reaksiya muxitini (neytral, kislotali, ishqoriy) vodorod ionlari 
konsentrasiyasi bilan ko’rsatish mumkin. Buning uchun quyidagi xisoblash 
bajariladi:
Har qanday suvli muxitni harakterlash uchun vodorod ioni konsentrasiyasi 
o’rniga bu konsentrasiyaning o’nli logarifm qiymatidan foydalanish ancha qulay. 
U pH bilan belgilanib vodorod ko’rsatkich deyiladi: pH=-lg[H
+
].
Masalan, agar [H
+
]=10
-5 
bo’lsa, pH=-lg10
-5
=5 bo'ladi. Eritmaning pH=3 ga 
teng bo’lsa, kuchli kislotali, pH<7 bo’lsa, kuchsiz kislotali, pH=7 bo’lsa, 
neytral, pH>7 bo’lsa, ishqoriy xossani namoyon qiladi.
Ma’lumki, suv kuchsiz elektrolit, aniqrog’i kuchsiz amfolitdir. Suv 
molekulasi 
oz 
miqdorda 
bo’lsada, quyidagi 
tenglama 
bo’yicha 
dissotsilanadi: 
Muvozanat juda kuchli ravishda chap tomonga siljigan, Bu reaksiya qaytar 
bo’lgani uchun unga massalar ta’siri qonunini qo’llasak suvning dissotsilanish 
doimiysi: 
Ko’rinib turibdiki. suvda 1 molekula H
2
O dissosilansa, teng miqdorda 
H
+
(H
3
O
+
) va OH
-
ionlari hosil bo’ladi, ya`ni suvda doimo [H
+
] = [OH
-
] dir. 
Yuqorida ta`kidlanganidek, K
w
= [H
+
] · [OH
-
] = 1,8 · 10
-16
·- 55,56= 1·10
-14 
kelib chiqadi, Suvda [H
+
] = [OH
-
] ligini hisobga olsak, u holda [H
+
] = [OH
-
]=10
-7
= [H
+
]= 10
-7
mol/l kelib chiqadi. Ushbu qiymatlarga asosan suvda doimo [H
+
] = 1- 
10
-7
mol/l va(OH
-
]= 1- 10
-7 
mol/l bo’ladi, Bu hollarda eritmadigl H
+
va OH
-
ning 
miqdori quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi: 
Ko’p hollarda H
+
ionlarining miqdori shu eritmada borayotgan 
reaksiyalarning asosiy tavsifnomasi hisoblanadi. Bunday hollarda vodorod ionlari 
miqdorini o’nli kasrlar holida ifodalash juda ko’p noqulayliklarni keltirib 
chiqaradi. Shuning uchun amalda oson bo’lsin uchun v o d o r o d i o n l a r i
mi q d o rini ng k o ’rs at ki chi (p H) tu shunchasi qabul qilingan. 
Eritmaning pHi deb, shu eritmadagi H
+
-ionlari konsentratsiyasining 
o’nli logarifmining manfiy ishora bilan olingan qiymatiga aytilai:
]
[
10
]
[
;
]
[
10
]
[
14
14








H
OH
OH
H

---

Toza, dissotsiyallangan suvning pH i: pH = — lg 1 – 10
-7
= - 7 bo’ladi. 
Doimo pH + pOH = 14 ga teng. Bundan, pH = 14 - pOH yoki pOH = 14 - 
pH bo’ladi. 
Eritmalapning pHi asosiy, mu xim kattalik bo’lib, uni eritmaga 
indikator qog’oz ta’sir ettirib aniqlanali. Indikator qog’oz eritmadagi [H
+
] yoki