8-mavzu: mehnat va ish haqi hisobi

Tarifkoeffitsiyentlari

1	2,476	12	6,115
2	2,725	13	6,503
3	2,998	14	6,893
4	3,297	15	7,292
5	3,612	16	7,697
6	3,941	17	8,106
7	4,284	18	8,522
8	4,640	19	8,943
9	4,997	20	9,371
10	5,362	21	9,804
11	5,733	22	10,240

Tarif stavkasi – bu bir birlik ish vaqti uchun to‘lanadigan mehnat haqimiqdorini pul shaklida ifodalanganidir. Odatda, tarif stavkasi birinchi razryad uchun belgilanib, qolgan razryadlar uchun esa birinchi razryad tarif stavkasini qolgan razryadlar tarif koeffitsiyentlariga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqlanadi.
Tarif stavkasi – ish vaqti uchun to‘lanadigan mehnat haqimiqdorini pul ko‘rinishida ifodalanishidir.<sup>29



29</sup>Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren,James M.Reeve,Jonathan E.Duchac, 108-page, 2014
240
Tarif setkasi - bu razryadlar va ularga tegishli bo‘lgan tarif koeffitsiyentlari ko‘rsatiladigan hujjatdir.
Tarif setkasi - tarif koeffitsiyentlarinimujasamlashtiruvchihujjat.³⁰
Lavozim maoshi – bu xodim tomonidan to‘liq ishlab berilgan oy uchun ish haqi miqdoridir. Odatda, lavozim maoshlari mehnati vaqtbay usulda to‘lanadigan ishchilarga o‘rnatiladi.
Oddiy ishbayshaklida ishchilar mehnat haqlarining ko‘payishi ularning ishlab chiqargan mahsulot miqdoriga bog‘liq bo‘lib, unda har bir ishlab chiqarilgan mahsulot uchun haq bir xil bahoda baholanadi.
Ishbay-mukofot shaklda mahsulot sifati yoki ishchilarning ishlab chiqarish faoliyatini boshqa ko‘rsatkichlari bo‘yicha mukofot, ishbay ish haqi summasidan tashqari hisoblanadi.
Akkord - barcha ishlarni bajarilish muddati va summasini ko‘rsatib ularni kompleksi baholanadi.
Akkord – barcha ishlarni bajarish muddati va summasini umumlashtirib ularni kompleks baholash.³¹
Ishbay-progressiv shaklda belgilangan norma doirasida ishlab chiqarilgan mahsulot uchun haq to‘g‘ri( o‘zgarmas) bahoda to‘lanadi, normadan ortiqcha ishlab chiqarilgan mahsulot uchun haq belgilangan shkala bo‘yicha oshirilgan bahoda, ammo ishbay bahoning ikki hissasidan oshmagan miqdorda to‘lanadi.
Vaqtbay shaklda mehnatga haq to‘langanda ish haqi hisoblash uchun asos bo‘lib ishchining sarflagan vaqti va tarif stavkasi xizmat qiladi. O‘z navbatida, mehnatga haq to‘lashning vaqtbay shakli oddiy-vaqtbay va vaqtbay-mukofot tizimlariga bo‘linadi.
Oddiy-vaqtbay - ish haqi bevosita ishlagan vaqt miqdoriga bog‘liq.
Oddiy vaqtbay usuli ishchining bevosita ishlagan vaqt miqdoriga bog‘liq.³²
Vaqtbay-mukofot - ishning sifati, material, yoqilg‘ilarni iqtisod qilinishi, bekor turishlarini qisqarishi, mashina va uskunalarning to‘xtovsiz ishlashi va
³⁰Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren,James M.Reeve,Jonathan E.Duchac, 108-page, 2014 ³¹Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac, 92 page, 2014 ³²Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac, 89 page, 2014
241
boshqa ko‘rsatkichlarga qarab mukofot, oddiy vaqtbay tizimi bo‘yicha to‘langan ish haqiga qo‘shimcha ravishda hisoblanadi.
Asosiy ish haqi, bu ishchining ishlagan vaqti, bajargan ishining miqdori va sifatiga asosan hisoblangan ish haqidir: ishbay ishlagani uchun hisoblagan ish haqi, tarif stavkalari, okladlar, mukofotlar, asosiy ish vaqtidan tashqari ishlagan ish vaqtiga hisoblangan qo‘shimcha ish haqi, ishchi aybiga bog‘liq bo‘lmagan holda turib qolishlarga hisoblangan ish haqi.