8-mavzu. Moddiy, mehnat haqi va ustama xarajatlari hisobi mavzu rejasi: Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha

7. Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari va ularni hisobni tashkil qilish. 
Korxonada asosiy faoliyatning normal davom etishini ta’minlash maqsadida 
yordamchi ishlab chiqarishlar tashkil etiladi. Yordamchi ishlab chiqarishlarga quyidagilar 
kiradi: 
- turli xil energiya, elektroenergiya, gaz va boshqalar bilan xizmat ko‘rsatish; 
- transport xizmatini ko‘rsatish; 
- asosiy vositalarni ta’mirlash; 
- instrumentlar, qurilish detallarini tayyorlash va qurilish materiallarini boyitish; 
- yog‘och tayyorlash va yog‘och arralash; 
- qishloq xo‘jalik mahsulotlarini tuzlash va konservalash. 
yordamchi ishlab chiqarishlar faoliyatini buxgalteriyada hisobga olish uchun 
quyidagi hisobvaraqlar ochilgan: 
2310-«yordamchi ishlab chiqarish» hisobvaraq aktiv bo‘lib, debetida yordamchi 
ishlab chiqarishlar bo‘yicha qilingan xarajatlar, kreditida esa ishlab chiqarishi tugatilgan 
mahsulot, bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlarning haqiqiy tannarxi summasi aks 
ettiriladi.
2310-hisobvaraq debetlanganida quyidagi hisobvaraqlar kreditlanadi: 
0211-0299 - hisobvaraqlar - yordamchi ishlab chiqarishlarda foydalanilayotgan 
asosiy vositalarga hisoblangan eskirish summasiga; 
1010, 1070, 1090 -hisobvaraqlar - yordamchi ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun 
sarflangan material summasiga; 
1610- hisobvaraq - materiallar qiymatidagi farqlar hisobdan chiqarilganida; 

---

2510- hisobvaraq - umumishlab chiqarish xarajatlarining bir qismi yordamchi ishlab 
chiqarishlarga o‘tkazilganida; 
2610-hisobvaraq - brakdan ko‘rilgan yo‘qotishlar yordamchi ishlab chiqarishlarga 
o‘tkazilganida; 
3110, 3190-hisobvaraqlar - kelgusi davr xarajatlari hisobdan chiqarilganida; 
6710 - hisobvaraq - ishchilarga ish haqi hisoblanganida; 
6510-6520 - hisobvaraqlar - ijtimoiy suG‘urtaga va davlat maqsadli fondlariga 
ajratma hisoblanganida; 
4730-hisobvaraq - moddiy qiymatliklarning kamomadi yordamchi ishlab 
chiqarishlarga o‘tkazilganida.
yordamchi ishlab chiqarish tomonidan tayyorlangan mahsulot, bajarilgan ish va 
ko‘rsatilgan xizmatlar quyidagi hujjatlar asosida rasmiylashtiriladi: 
- yukxatlar - omborga topshirilgan tayyorlangan instrumentlar miqdori ko‘rsatilgan 
holda; 
- ta’mirlangan asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi - bajarilgan va 
topshirilgan ishlar hajmiga; 
- marshrut varaqalar - yuk avtomobillari tomonidan tashilgan yuk hajmiga. 
2310-hisobvaraq kreditlanganda quyidagi hisobvaraqlar debetlanadi: 
1010, 1070, 1090 - hisobvaraqlar ishlab chiqarilgan ehtiyot qismlar va ishlab 
chiqarishdan qaytgan chiqitlar kirimga olinganida; 
2610 - tuzatib bo‘lmaydigan brakning hisobdan chiqishi; 
2810 - hisobvaraq - yordamchi ishlab chiqarishlar mahsulotining omborga kirim 
qilinishi; 
5910-hisobvaraq - kamomad va nobudgarchiliklarning aks ettirilishi. 
9110, 9130-hisobvaraqlar - chetga jo‘natilgan mahsulot, bajarilgan ish va ko‘rsatilgan 
xizmatlar qiymatiga; 
9210, 9220 - hisobvaraqlar - asosiy vosita va nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarish
bo‘yicha ko‘rsatilgan xizmatlar qiymatiga; 
9410 - hisobvaraq - mahsulot sotishga ko‘rsatilgan xizmatlar xarajatlarini hisobdan 
chiqarishga. 
Yordamchi ishlab chiqarishlar xarajatlari har bir sex bo‘yicha alohida tuziladigan 12-
qaydnomada yuritiladi.