9- ma’ruza mashg‘uloti 9-mavzu. Astrofizik metodlar. Astrofotometriya haqida tushuncha Reja

---

9- MA’RUZA MASHG‘ULOTI
 
9-mavzu. Astrofizik metodlar. Astrofotometriya haqida tushuncha 
Reja: 
1. Astrofizik metodlar. Keng to‘lqinli astronomiyaning shakllanishi. Yer 
atmosferasidan tashqi astronomiya.
2. Astrofizik 
instirumentlar. 
Optik 
va 
radioteleskoplar. 
Ularning 
xarakteristikalari. Teleskoplarning o‘rnatilishi.
3. Dunyoning yirik astronomik observatoriyalari. Ulug‘bek rasadxonasi.
4. Astrofotometriya haqida tushuncha. Ko‘rinma yulduz kattaligi. Absolyut 
yulduz kattaligi.
5. Nurlanish qonunlari spektral qonuniyatlar va osmon jismlari tabiatini 
o‘rganishda ularning qo‘llanilishi.
Astrofizik metodlar 
Astrofizika – osmon jicmlari va ularning tizimlarining fizik tabiatlarini, ularning 
evalyusiyalarini (jumladan Koinotni ham bir obyekt sifatida qarab) о‘rganishni 
maqsad qiladi. Oxirgi о‘n yillar ichida ilmiy texnikaviy progress astrofizik tadqiqot 
ishlarini takomillashtirib, uni talay aniq kо‘zatish instrumentlari,zamonaviy 
kompyuter texnoliyalar bilan qurollantirdi. Shuning hisobiga, astrofizika–
astronomiyaning yetakchi bо‘limiga aylandi. О‘nlab yangi – quvvatli, fizik 
parametrlari (zichligi, temperaturalari, yuqori quvvatliligi va boshqalari) bilan bir-
birlaridan 
keskin 
farqlanuvchi 
osmon 
obyektlari 
ochildi. 
Ayniqsa 
kosmonavtikaning rivoji tufayli ishga tushgan Yer atmosferasidan tashqi 
astronomiya, osmon obyektlarini kо‘zga kо‘rimaydigan nurlarda (ultrabinafsha, 
rentgen, gamma, infraqizil va radionurlarda) о‘rganish borasida inqilobiy bir 
davrga kirdi.
Bularning barchasi, amaliy astrofizika deb ataluvchi kuzatishlar bilan 
bog‘liq astrofizika bо‘limining shakllanishida buyuk omil bо‘ldi. Astronomiya, bu 
yangiliklar hisobiga optik astronomiyadan keng tо‘lqinli astronomiyaga aylandi. 
Amaliy astrofizikaning rivojlanishi bilan bir qatorda, oxirgi yillarda fizikaning 
nurlanish nazariyasi, atom va yadro fizikasi bо‘yicha erishgan katta yutuqlari, 
nazariy astrofizikaning rivojlanishiga olib keldi. Bu bо‘lim, kuzatishlardan olingan 
natijalarni tahlil qilish, yangi tadqiqot yо‘nalishlarini belgilash va amaliy 
astofizikada qо‘llaniladigan metodlarni asoslash kabi muhim vazifalarni о‘z oldiga 
quyib,ularni hal qilishga kirishdi.
Astrofizikaning bu ikki asosiy bо‘limi, о‘z navbatida, quyidagi 
bо‘limchalarni о‘z ichiga oladi. 
1. Amaliy astrofizika: astrofotometriya, astrospektrofotometriya, kalorimetriya va 
hokazo. 

---

2. Nazariy astrofizika: yulduzlar fizikasi, Quyosh fizikasi, planetalar va 
quyoshsimon jismlar, tumanliklar, kosmologiya bilan bog‘liq muammolar va 
hokazo. 
Ma’lum bir kuzatish metodiga asoslangan astrofizika bо‘limlari, mos ravishda, 
radioastronomiya, atmosferasidan tashqi astronomiya, rentgen astronomiyasi, 
gamma-astronomiya va neytrino astronomiyasi kabi nomlar bilan yuritiladi.