9-mavzu: sotish (distributsiya)siyosati (Ma’ruza

9.3- rasm. Sotuv kontrollingi (nazorat) strukturasi va xarakteristikasi.
Korxona faoliyatini raqobatli bozor sharoitida firmani kuchli va kuchsiz tomonlarini tahlil qilishda quyidagilarga e’tibor berish kerak:

• 
  Ma’lum tovar yoki xizmat turi texnologiyasiga monopoliyani mavjudligi;
  
• 
  Tovar sifatini yuqoriligi;
  
• 
  Tovar sotilganda va undan keyin yuqori servis xizmat ko’rsatish;
  
• 
  Mijozlar talabiga moyilligi;
  
• 
  Buyurtmalar yetkazib berishda tezkorlik;
  
• 
  Ma’lum hajmdagi tovarni o’rnatilgan vaqtda yetkazib berish;
  
• 
  Mijozlar bilan aloqada bo’ladigan xodim (malakasi);
  
• 
  Doimoy mijozlar bilan aloqalarni mustahkam o’rnatish.
  

Bundan tashqari har bir alohida vaziyatda muammodan kelib chiqqan holda savolnomalar (anketalar) tuzish, mijozlar fikrini o’rganish, bozor kommunikatsiyasini tahlil etish mumkin.
Firma mahsulotlarining bozordagi istiqboli xaridorlar hamda firma ulgurji mijozlari segmentlari va bozor tokchasi tahlili asosida aniqlanadi. Firma bozorda yangi istemolchilar segmenti, yoki bozor segmenti uchun qanday narxlarda mahsulot ishlab chiqaradi. Yangi yo’nalashlarda o’z ishlab chiqarishini segmentlashtiradimi, tovar assortimenti va nomenklaturasini kengaytiradimi? Bu savolga firma o’zini SWOT tahlili asosida javob topishi va keyingi katta harakati haqida qaror qabul qilishi kerak. Tovarlarni yetkazib berishda servis darajasini yuqoriligi, tarqatish kanallarining darajalari juda muhimdir. Ishlab chiqaruvchi quvvatlarini yo’lga qo’yishi va tovar yetkazib berishida servis va sifatga alohida e’tibor berishi lozim.
Ishlab chiqaruvchi quvvatini oshirish keng assortimentdagi va ko’p nomenklatura nomidagi tovarlarni ishlab chiqarshga imkoniyat yaratib, yangi bozor va mijozlar izlashga imkon yaratadi.


9.4-rasm. Sotuv jarayonida kontrolling ko’rsatkichlar tizimi
Marketing –logistika
Sotuv tizimi raqobatdoshligini aniqlovchi omillardan biri marketing logistikasi bo’lib, marketing kommunikatsiyasi samaradorligini vositasi hisoblanadi.
Logistika fanisohasi bozor sharoitida tovar hamda xizmat oqimini optimallashtirish bo’yicha uslublar, nazariyalar majmuasi bo’lib,iqtisodiy,ijtimoiy, ekologik va kommunikativ jarayonda tovar oqimini tashkil etish, aylantirish,iste’molni samarali tashkil etish bilan shug’ullanadi.
1970-yillarda logistika sanoat tarmoqlariga kirib kelib,kompleks ta’minot,ishlab chiqarish omborxonalarida saqlash,iste’molchilarga yetkazib berishni nazarda tutdi.
1980-yillarga kelib logistikani ahamiyati shunchalik ortdiki, ishlab chiqarish korxonalarida logistika bo’limi tashkil etildi.AQSH va Evropa oliygohlari logistika bo’yicha mutaxasislar tayyorlay boshladi. 1990-yillarda xalqaro iqtisodiy munosabatlarda logistika jarayonlari qo’llanib,savdo-sotiq,iqtisodiy erkin savdo zonalarida logistika xizmatlari joriy etildi.