A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

3 .2 . Kodikologik ma'lumot
Kodikologik m a’lumot yoki tahlil deganda yozma manba, uning 
muallifining nomlari va noyob qo'lyozmalari to ‘g‘risidagi m a’lumotlami 
bayon etish tushuniladi. Bunday m a’lumotlar 5 dan 9 gacha bo'lishi 
mumkin. (B undan ortiqcha m a’lum ot talaba e ’tiborini susaytirishi 
mumkin) Bular kodikologik yoki qo'lyozm a to'g'risidagi m a’lumotlar 
hisoblanadi. Kodikologiya so‘zi lotincha codex — kodeks so'zidan olingan 
bo'lib, qo'lyozma kitobning o'ziga xos xususiyatlarini anglatadi.
Kodikologik m a’lumotlar asar nomidan tashqari yana quyidagilardan 
iboratdir
1. Muallifning nomi, hayot yillari;
2. Asaming yaratilgan vaqti;
3. Qo'lyozmaning tartib raqami va saqlanayotgan joyi;
4. Eng qadimgi qo'lyozmaning yaratilgan vaqti va joyi;
5. Qo'lyozmaning varaqlar soni va o'lchami.
Ulaming ayrimlarini B.A.Ahmedov manbaning tashqi belgilari — 
qo'lyozma muqovasi, qog'ozi va xatidan tashqari asaming yozilgan vaqti, 
joyi, muallifi, yozilish sabablari, asar yozilgan vaqtdagi ijtimoiy-siyosiy 
muhit, deb tushuntiradi*.
A hm edov 
B.A. 
0 ‘zbekiston tarixi m anbalari. — T oshkcnt: O 'q itu v ch i. 2001. 17-bct.
21

---

Bular qo'lyozma asar to'g'risidagi eng ixcham kodikologik m a’lumot 
hisoblanadi.
Pedagog o'rganilayotgan manbaning ilmiy ahamiyatidan kelib chiqib, 
yana quyidagi qo'shimcha m a’lumotlar bilan to'ldirishi mumkin va ulami 
qo'lyozma asar to'g'risidagi batafsil m a’lumotlar deb atashimiz mumkin. 
Ular quyidagilardir:
1. Xattotning nomi va xat turi;
2. Qo'lyozmaning ko'chirilgan joyi;
3. Paleografik xususiyatlari (siyohi, qog'ozi va qo'lyozmaning o'ziga 
xos xususiyatlari);
4. Qo'lyozma xotimasi - kolofon.
Pedagog-mutaxasis o ‘z bilim saviyasiga ko'ra va ixtiyori bilan bu 
m a’lumotlaming barchasini yoki ulardan ayrimlarini tanlab talabalarga 
tushuntirishi mumkin. So'nggi tadqiqotlarshuni ko'rsatadiki, bir manba, 
qo'lyozm a kitob, bitik to'g'risida 60 dan ziyod texnik, kodikologik 
m a’lumot mavjud. Albatta, bulaming aksariyati faqat sof ilmiy akademik 
tadqiqotlarda istifoda etiladi.
Oliy ta’lim tizimining birinchi bosqichi uchun asar to'g'risidagi 9 ta 
eslatilgan kodikologik ma’lumotlami kifoya deb o'ylaymiz.