А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

3-қоида ва 4-қоида. Асосий бизнес жараёнлари билан бир хил. 
Бизнес жараёнларининг учинчи гуруҳи – бу бошқарув 
жараёнларидир. 
Бошқарув 
бизнес–жараёнлари 
қўллаб-
қувватлавчилар каби таъминловчи ҳисобланади. Ушбу бизнес-

---

56 
жараёнлар корхонани бошқариш, унинг яшаши, рақобатбардошлиги 
ва ривожланишини таъминлаш имконини беради. 
Бошқарув бизнес-жараёнлари гуруҳига қуйидаги бизнес-
жараёнлар киради 
• корхонанинг омон қолиши, рақобатбардошлиги ва 
ривожланишини таъминловчи ва унинг жорий фаолиятини тартибга 
солувчи жараёнлар. 
• бевосита мақсади корхона фаолиятини бошқариш жараёнлар. 
 
5.1-жадвал 
Бизнес-жараёнларини бошқариш хусусиятлари 
Белгилари 
Ўзига хос хусусиятлар 
• Бизнес жараёнлари 
корхоналар 
яшаб 
қолишни, 
рақобатбардошлик 
ва 
ривожланишни таъминлайди 
ҳамда 
унинг 
жорий 
фаолиятини тартибга солади; 
•Бевосита 
мақсади 
корхона 
фаолиятини 
бошқаришдан иборат бизнес-
жараёнлари. 
• Одатий(Типик) ички тузилишга 
эга: 
- Режалаштириш; 
- Ташкилот; 
- Ҳисоб; 
- Назорат; 
- Тартибга солиш. 
• 
Бошқарув 
бизнес-жараёнлари 
орасидаги фарқ жараённи бошқарадиган 
бошқарув объектларининг ўзига хос 
хусусиятлари билан белгиланади: 
- "Стратегия"; 
- "Пул"; 
- "Ходимлар"; 
- "Истеъмолчи"; 
- "Товар заҳираси"; 
- "Активлар";- ва ҳоказо. 
Бизнесни бошқариш жараёнларининг ўзига хос хусусиятлари 
уларнинг типик тузилишидир. Бошқарув жараёнлари ўртасидаги 
фарқ улар бошқарадиган бошқарув объектларининг ўзига хос 
хусусиятлари билан белгиланади. (Масалан, “Молиявий менежмент” 
бизнес-жараёни “пул” обектини, “Маркетинг менежменти” бизнес-
жараёни “мижоз” объектини, “Кадрлар бошқаруви” бизнес-жараёни 
“Ходимлар” объектини бошқаради ва ҳоказо (5.1-жадвал). 
Бошқарув бизнес-жараёнларининг типик тузилиши қуйидаги 
босқичлардан иборат бўлган стандарт бошқарув цикли занжири 
билан ифодаланади: 

---

57 
• 1-босқич. “Режалаштириш”. Ушбу босқичда маълумотлар 
йиғилади, унинг таҳлили амалга оширилади ва чора-тадбирлар 
режаси ишлаб чиқилади. 
• 2-босқич.“Ташкилот”. Режа ишлаб чиқилгандан сўнг, унинг 
бажарилишини таъминлаш - ходимларга чора-тадбирларни этказиш, 
ходимларни режани амалга ошириш учун зарур бўлган ресурслар 
билан таъминлаш. 
• 3-босқич. Ҳисоб. Белгиланган муддат тугагандан сўнг, 
режалаштирилган ишларнинг амалга оширилиши ҳақида ҳақиқий 
маълумотларни йиғиш ва эришилган натижалар аниқлаш. 
• 4-босқич. “Назорат”. Ҳисоби ўтказилгандан сўнг, режа 
ҳақиқий маълумотлар билан таққосланади ва оғишлар таҳлили 
ўтказилади. 
“5-босқич. “Тартибга солиш”. Охирги босқичда кейинги 
ҳаракатлар тўғрисида қарор қабул қилинади - режага тузатишлар 
киритилади. 
Энг кенг тарқалган жараёнлар учун бизнесни бошқариш 
жараёнларининг бир хил тузилиши ва умумийлигини ҳисобга олган 
ҳолда, уларнинг типик тавсифлари ишлаб чиқилган ва самарали 
қўлланилмоқда. Типик жараён схемаларидан фойдаланиш бошқарув 
фаолиятини тавсифлаш ишларни сезиларли даражада тезлаштириши, 
енгиллаштириши ва сифатини оширишга имкон беради. 
Бунинг учун асос сифатида максимал мумкин бўлган 
функциялар тўпламини ўз ичига олган типик тавсифларни олиш, 
корхонанинг мавжуд фаолияти билан таққослаш ва корхонанинг 
бизнес-жараёнларини "ҳозиргидек" тавсифлаш учун ўчириш 
усулидан фойдаланиш керак. Оддий тавсифлардан фойдаланиш, 
шунингдек, корхонани оптималроқ "керак бўлганидек" ҳолатга 
ўтказиш учун корхонада қандай функциялар ва бизнес-жараёнлари 
этишмаётганлигини кўрсатишга имкон беради.