A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Tegishli maqsadlarni belgilash (TKHTQ 6 prinspi) 
Korxonaning ko’plab sabablari bilan ishonchli moliyaviy hisobot yuritish 
uning ma’lum maqsadlaridan biridir. Korxonaning ishonchli moliyaviy hisobot 
yuritishi uning bir dam bir maqsadlaridandir va bunga ko’plab sabablar keltirish 

---

163 
mumkin, kapital bozoriga kirish uchun; savdo shartnomalarni yutib chiqishda va 
sotuvchi, ta’minotchi va uchinchi shaxs munosabatda moliyaviy hisobot muhim 
ahamiyat kasb etadi. Maqsadni aniqlashda menejment qator choralar ko’rishi 
kerak. Shuning uchun mo’liyaviy hisobot tashkilotning natijalarida va asosiy 
tranzaksiyalarida o’z aksini topadi. Moliyaviy hisbot maqsadlarning buxgalteriya 
tamoyillari bilan mos kelishi tashkilot uchun muvofiqdir. Munosib bo’lgandek, 
kengaytirilgan hisobot obyekti turli xil biznes tarmoqlariga o’tkazib beriladi. 
Bundn tashqari menejment maqsadni anilashda jiddiylik darajasini hisobga olishi 
zarur. Misol qilib, menejmentning daromadlar aniq hisoboti yuritilishi bo’yicha 
maqsadlari bo’lishi mumkin. Menejment daromadni eng o’xshash summa bilan 
to’g’ri bo’lishini nazarda tutmaydi. Ko’pchilik menejmentning obyekti umimiy 
moliyavi hisobotlar taqdimotiga daromadlardagi xatoliklar muhim yoki jiddiy 
bo’lmasligi ularning maqsadi hisoblanadi. Misol uchun, agar yirik kompaniya 
daromad hisobi noto’g’ri bo’lsa, daromadni ming dollarga ko’p ko’rsatiladi. 
Ko’plab moliaviy hisobot foydalanuvchilarni xatolikning jiddiy yoki muhim 
ekanligini o’z xulosalarida hisobga olmaydilar. Jiddiylik atamasini biz keyingi 
bobda tushuntirib o’tamiz.
Riskni aniqlash va tahlil qilish (TKHTQ 7 prinsipi) 
Bu tamoyil korxona risklarini aniqlab olishning muhimliligi, o’zining 
istiqbolida moliyaviy hisobot obyektiga riskni kamaytirish yoki oldini olish 
kerakligini qanday aniqlashga erisha olmasligiga e’tibor qaratadi. Maqbul 
boshqaruv darajalarini aniqlanishida va riskning tahlilida o’z ichiga olishi shart. 
Riskni aniqlashda ichki va tashqi omillarni inobatga olish darkor. Misol uchun, 
iqtisodiy o’zgarishlar raqobatga kirishishdagi to’siqlarga ta’sir etishi mumkin yoki 
yangi moliyaviy hisobot standarti boshqa turdagi yoki qo’shimcha hisobotlarni 
talab qilishi mumkin. Ichki faoliyatda boshqaruv javobgarligi o’zgarish aniq 
faoliyat nazorat yo’liga ta’sir etishi mumkin yoki mehnat shartnomalarining 
muddatlari malakali ishchilarning mavjudligiga ta’sir etadi. Aniqlangan risklar u 

---

164 
ichki yoki tashqi bo’ladimi riskning sezilarli ehtimolini va har bir riskning qanday 
boshqarishi kerakligini o’z ichiga oluvchi tahlilni talab etadi.