A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov
Ушбу гурух, 1996-йилда ташкил этилган булиб, унга куйидаги 15 та
Download 184 Kb. Pdf ko'rish
|
Afg\'oniston tarixi. Mannonov A.M, Abdullayev N.A, Rashidov R.R (1)
|
133
Ушбу гурух, 1996-йилда ташкил этилган булиб, унга куйидаги 15 та давлат аъзо булиб кирган: АКШ, Австралия, Буюк Британия, Германия, Голландия, Дания, Италия, Канада, Норвегия, Россия, Финляндия, Франция, Швеция, Швейцария, Япония. 2001-йилда бу гурух,га Германия раислик килганлиги учун йигилиш Берлинда булиб утди. Rossiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Kanada kabi donor-davlat- lar bilan birgalikda BMT, Yevropa Komissiyasi va bir necha nohukumat tashkilotlaming vakillari ishtirok etishdi. Konferensi- ya ishtirokchilari tomonidan Afg‘onistonga insonparvarlik hamda iqtisodiy ko‘mak berish ishlari o‘zaro hamkorlikda uzoq muddatga mo‘ljallangan holda olib borilishi lozimligi ta’kidlab o‘tildi. 2002-yil 21-22-yanvarida Tokioda o‘tkazilgan donor-dav- latlaming Xalqaro Konferensiyasi Afg‘oniston iqtisodiyotini qayta tiklash va unga moliyaviy ko‘mak berish masalalariga bag‘ishlandi. 60 ga yaqin davlat va 20 dan ortiq Xalqaro Tashkilotlar vakillari ishtirok etgan ushbu Konferensiyada Afg‘onistonga 5 yil davomida 4,5 mlrd. AQSH dollari, shu jumladan 2002-yil davomida 1,8 mlrd. AQSH dollari miqdorida mablag‘ ajratishga kelishib olindi. Anjumanda asosiy donorlar sifatida AQSH (2002-yil davomida 296 mln. AQSH dollari), Yaponiya (2,5 yil davomida 500 mln. AQSH dollari), Saudiya Arabistoni (3 yil davomida 220 mln. AQSH dollari), shuningdek, Yevropa Ittifoqi (1,5 mlrd. AQSH dollari), Jahon Banki (2,5 yil davomida 500 mln. AQSH dollari) va Osiyo Rivojlanish Banki (500 mln. AQSH dollari) hamda doimiy ravishda donor bo‘lmagan Eron (5 yil davomida 500 mln. AQSH dollari, shu jumladan 2002-yil uchun 120 mln. AQSH dollari), Pokiston (100 mln. AQSH dollari) va Hindiston (100 mln. AQSH dollari) kabi davlatlar ishtirok etishdi. Konferensiyada ishtirok etgan Afg‘oniston Muvaqqat Huku mati rahbari H.Karzayning fikricha, Afg‘onistonni butunlay qayta tiklash jarayoni davomida 45 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi mablag‘ zarur, chunki kelajakda Afg‘oniston jahon iqtisodining bir qismi bo‘lib unga integratsiyalashuvi lozim bo‘ladi. 2002-yil 2-dekabrda Germaniya Tashqi Ishlar vaziri Yoshka Fisher tashabbusi bilan Germaniyada “Afg‘onistonni qayta tiklash - tinchlik va barqarorlik garovi” mavzusida Xalqaro Konferensi- ya bo‘lib o‘tdi. Konferensiyada 30 dan ortiq davlat vakillari, shu jumladan Afg‘onistonga qo‘shni bo‘lgan davlatlar vakillari ham ishtirok etishdi. Shuningdek, ushbu anjumanda Afg‘oniston 0 ‘tish hukumati rahbari H.Karzay, BMT Bosh Kotibining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili L.Braximiy va AQSHning Afg‘onistondagi vakili Z.Xalilzod qatnashdi. Konferensiya ishtirokchilari afg‘on muammosining nozik jihatlaridan biri - barcha siyosiy va milliy guruhlar o‘rtasidagi muvozanatni BMT rahbarligida qaror toptirish lozim, degan fikrga kelishdi va ushbu maqsadda yagona modelni yaratish masalasi qizg‘in muhokama qilindi. BMT Bosh Kotibining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili L.Braximiyning fikricha, dono va qat’iyatli yo‘lboshchilar rahbarligida xavfsiz, tinch, demokratik va rivojlanayotgan yangi Afg‘onistonni qurish mumkin. 2003-yil 18-martida Bryusselda va 2003-yilning 20-noyabrida Stokgolmda ham Afg‘onistonni qayta tiklash masalalariga bag‘ishlangan Xalqaro darajadagi Konferensiyalar bo‘lib o‘tdi. Bryusseldagi Konferensiyada ishtirok etgan Yevropa Ittifoqi vakili K.Pattenning fikricha, Afg‘onistonga moliyaviy ko‘makberishni o‘z zimmasiga olgan donor-davlatlaming bergan va’dalarini bajarmasliklari dunyo jamoatchiligining ularga bo‘lgan ishonchini yo‘qotishi mumkin. Shuningdek, K.Patten qayta tiklashga sarflanayotgan moliyaviy xarajatlar ustidan qattiq nazorat o‘matish lozimligini ham ilgari surdi. 2004-yil 31 -mart - 1-aprel kunlari Afg‘onistondagi qayta tiklash masalalariga bag‘ishlangan yana bir yirik anjuman 56 davlat va 10 dan ortiq Xalqaro Tashkilot vakillari ishtirokida Berlinda bo‘lib o‘tdi. 0 ‘z ahamiyatiga ko‘ra, ushbu Konferensiya Afg‘onistondagi qayta tiklash jarayoni ishtirokchilarining 2001-yilgi Bonn va 2002-yilgi Tokio Konferensiyalaridan keyingi yirik uchrashuvidir. Ushbu Konferensiya o‘tkazilgunga qadar H.Karzay hukumatiga qayta tiklash maqsadlari uchun 4 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi turli yordamlar, moliyaviy mablag‘lar kelib tushdi. Ammo, afg‘on hukumati buni yetarli emas, deb hisoblab, Jahon Banki ko‘magida qiymati 27,5 mlrd. AQSH dollarini tashkil etuvchi “Yetti yillik dastur” ishlab chiqdi. Konferensiya ishida Afg'oniston rahbari H.Karzay so'zga chiqib, “Afg‘onistondagi inqiroz - butun mintaqaning inqirozidir”, - deya ta’kidlab o'tdi. Buni hisobga olgan donor-davlatlar uch yil davomida Afg‘onistonga 8,2 mlrd. AQSH dollari, shu jumladan 2004-yil uchun 3,6 mlrd. AQSH dollari ajratishga kelishib oldilar. Bu borada yirik donor-davlatlar sifatida AQSH (2,2 mlrd. dollar) va Buyuk Britaniya (900 mln. AQSH dollari) boshqa ishtirokchilarga ko‘ra ko‘proq mas’uliyatni o‘z zimmalariga oldilar. Hozirgi kunda Jahon Banki boshqa xalqaro tashkilotlami ham Afg‘onistonga ko‘mak berishga undab, bu boradagi o‘z faoliyatini BMT, Xalqaro Valuta Fondi, Osiyo Rivojlanish Banki hamda AQSH va Yevropaning turli agentlik va fondlari bilan muvofiqlashtirishga harakat qilmoqda. Jumladan, Jahon Banki, Osiyo Rivojlanish Banki va BMTning bir necha Dasturlari vakillari Afg‘onistonga ko‘mak berish maqsadida 3 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi mablag‘ga ega Xalqaro Fond tashkil etishni BMTga taklif etdilar. Donor-davlatlar va Xalqaro Moliyaviy Tashkilotlaming Afg‘onistondagi qayta tiklash jarayoni uchun ajratishni mo‘ljallagan moliyaviy mablag' va ko‘makni bevosita tasarruf etish maqsadida afg‘on hukumati ixtiyoriga berilishi borasida jiddiy muammolar mavjudligi ko‘zga tashlanadi. Jumladan, Afg'oniston Markaziy Bankining faoliyatini qoniqarli deb bo‘lmaydi. Shu bilan birga, Afg‘onistonda 11 ta xorijiy banklar (Buyuk Britaniyaning “Stan dard Chartered” va Mikrokreditlar banklari, Pokiston Milliy Banki hamda Eronning “Oriyon Bank”i va boshqalar)ning bo‘limlari ochilgan bo‘lib, ulaming faoliyat doirasiga asosan eksport-import masalalari bilan shug‘ullanish kiradi, xolos. Afg'oniston hukumati qayta tiklash jarayonida barcha davlatlar va tashkilotlaming ishtirokini ta’minlash hamda ulami faol jalb etish maqsadida har bir soha uchun alohida loyihalar ishlab chiqdi. Jami 448 ta loyihani amalga oshirish uchun 2002-yil davomida donor- davlatlar tomonidan 1 mlrd. 718 mln. AQSH dollari miqdorida mablag‘ ajratish moMjallangan bo‘lsa, amalda 538 mln. AQSH dollari miqdorida mablag' ajratildi: |
