A. N. Sam adov I f. n., dotsent

Innovatsiyalar ataniasi)>a (m li olimlar tonionidan 
hcril^an ta’rillar1
/. l-jaJval
M uallif
Ta’rif in a/, in uni
Y. Shumpeter
1. Innovatsiya - tadbirkorlik ruhi bilan motivatsiyalangan 
ishlab chiqarish omillarining o'zgarishi (yangi kombinatsi- 
yalar). Maqsad - yangi tovar turlari, yangi ishlab chiqarish 
usullari, yangi xomashyo manbalari joriy qilish va foydala- 
nish, yangi bozorlar va ishlab chiqarishni tashkil qilishning 
yangi shakllarini o'zlashtirish (monopolizatsiya maqsadida 
qayta tashkil qilish)
B. Santo
2. Innovatsiya - g ‘oya!ar va ixtirolardan anialiy foydalanish 
orqali o‘z xislatlari bo'yicha eng yaxshi b o ig a n mahsulot va 
texnologiyalar yaratishga olib keladigan ijtimoiy-iqtisodiy 
jarayon; innovatsiya iqtisodiy foydaga yo'naltirilgan holda 
uning bozorda paydo b o iish i qo'shim cha daromad keltirishi 
mumkin
B. Tviss
3. Innovatsiya - ixtiro yoki yangi g ‘oya iqtisodiy mazmunga 
ega bo‘ladigan jarayon
Y. V. Yakoves
4. Innovatsiya - inson faoliyatining xilma-xil turlariga ushbu 
faoliyat mahsuldorligini oshiradigan yangi elementlar (turlar, 
usullar)kiritish
P. N. Zavlin,
A. K. Kazansev, 
L. E. Mindeli
5. Innovatsiya - jamiyatning u yoki bu sohasida faoliyat ja- 
rayoni yoki uning natijalarini takomillashtirishga qaratilgan 
intellektual (ilmiy-texnik) faoliyat natijalaridan foydalanish
F. F. Bezdudniy,
G. A. Smirnova, 
0 . D. Nechayeva
6. Innovatsiya - inson hayoti va faoliyatining istalgan sohasi­
da bozorda mavjud ehtiyojlarni qondirishga xizmat qiladigan 
va iqtisodiy samara keltiradigan yangi g ‘oyani amalga oshi- 
rish jarayoni
S. V. Ildemenov, 
S. Ildemenov,
P. Vorobyev
7. Innovatsiya - korxonaning ish samaradorligini oshirishga 
xizmat qiladigan yangi g ‘oya yaratish, tarqatish va foyda­
lanish borasida rivojlanayotgan kompleksli jarayon. Bunda 
innovatsiya — avvalgi analogidan sifat jihatidan farq qiladi­
gan, qilingan ixtiro yoki o'tkazilgan ilmiy tadqiqot natijasida 
joriy qilingan va foyda keltiradigan obyektgina emas
1 C eK epm B. f f. HiinoBanHonnMii MapKeTHHr: yneSHHK. - M .: HH(t>PA-M, 2012. - C. 3.

---

A. 1. Anshin,
A. A. Dagayev
8. Innovatsiya - yangi ilmiy-texnik (tcxuoloj’ik ). r.lil.ili 
chiqarish yoki boshqa bir yechimning amaliyoklu hiiim lu 
marta qo'llanishi
V. D. Gribov, 
V. P. Gruzinov
9. Innovatsiya — yangi texnologiyalar, yangi mahsulot va xi/- 
m at turlari, boshqaruv, xizm at ko'rsatish, mehnat va ishlab 
chiqarishni tashkil qilishning yangi shakllari ko‘rinishidagi 
yangiliklardan foydalanish
L. M. Goxberg
10. Innovatsiya - innovatsion faoliyatning bozorga joriy qi- 
lingan yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot, amaliy faoli- 
yatda foydalaniladigan yangi yoki takomillashtirilgan tex­
nologik jarayon k o ‘rinishida namoyon b o ia d ig an yakuniy 
natijasi
R. A. Fatxutdinov
11. Innovatsiya - boshqaruv obyektini o'zgartirish va iqti­
sodiy, ijtimoiy, ekologik, ilmiy-texnik yoki boshqa turdagi 
sam ara olish maqsadida yangilik kiritishning yakuniy bosqi- 
chi
A. B. Titov
12. Innovatsiya (yangilik kiritish) - muayyan ijtimoiy ehti- 
yojlam i qoniqtiradigan va bir qator (iqtisodiy, ilmiy-texnik, 
ijtimoiy, ekologik) samaralar beradigan, tamomila yangi yoki 
modifikatsiya qilingan vosita (yangilik) yaratish va o ‘zlashti- 
rish (joriy qilish)ning yakuniy natijasi
M ahsulotning hayotiylik davri nazariyasi ham, M .Porterning 
xalqaro raqobat nazariyasi ham ja h o n bozorida yangilik kiritish- 
ning y o ‘li ichki bozorni o ‘zlashtirishdan boshlanishini rad etmay- 
di, chunki yangiliklar kiritishning o ‘zi avval boshdan aynan ichki 
iste’m olchilar tom onidan am alga oshiriladigan ehtiyojlariga bogMab 
q o ‘yiladi.
Shu sababdan iqtisodiyotning globallashuvi sharoitlarida inno­
vatsion m arketing, birinchi navbatda, tashqi emas, ichki bozorga 
y o ‘naltiriladi. B oshqacha qilib aytganda, «innovatsiyalar harakati» 
turidagi raqobatli ustunliklarni am alga oshirish uchun ichki bozor 
hayotiylik davri qisqa b o ig a n m ahsulotlar bilan to ‘ldirilishi lozim.
«Innovatsiya» tushunchasi ilmiy atam ashunoslikka XX asrning 
boshlarida kirib kelgan bo ‘lib, dastlab bir m adaniyatning ayrim clc- 
m entlari (urf-odatlar, hayot faoliyati usullari, jum ladan, ishlab cliiqa
9

---

rish) boshqa m adaniyatga kirib borishini anglatgan. Hozirgi paytda 
innovatsion m uammolarga daxldor bo‘lgan turli o 'q u v fanlarida 
ushbu tushuncha turlicha m azm unda k o ‘rib chiqiladi. M asalan, sot- 
siologiya m a ’naviy ijod jihatiga diqqatni tortadi va innovatsiyani 
ilmiy va aqliy faoliyat nuqtayi nazaridan k o ‘rib chiqadi. Bu m ehnat 
faoliyati m otivatsiyasi ham, xulq-atvor usullari ham bo‘lib, avval- 
gilaridan sifat jihatidan farq qiladi. Iqtisodiy toifa sifatida «innovat- 
siya» atamasi Y. Shumpeter tom onidan tak lif etilgan. U «Iqtisodiy 
rivojlanish nazariyasi» asarida u 1911-yil ilk bora «yangi kom binat- 
siyalar», tadbirkorlik ruhi bilan m otivatsiyalangan ishlab chiqarish 
om illanning o ‘zgarishi m asalalarini k o ‘rib chiqqan va innovatsion 
jarayonga to ‘liq tavsif va ta ’rif bergan. Y .Shum peterga k o ‘ra, inno­
vatsiya asosiy foyda manbasi hisoblanadi: «foyda, m ohiyatan, yan­
gi kom binatsiyalarni bajarish natijasi hisoblanadi», «rivojlanishsiz 
foyda y o ‘q, foydasiz rivojlanish y o ‘q».
Piter D rukerning fikricha: «Biznesda ikkita asosiy funksiyalar 
mavjud: m arketing va innovatsiya. M arketing va innovatsiya natija 
yaratadi. Q olganlari esa xarajatlardir»'. Bundan k o ‘rinib turibdiki, 
innovatsion m arketing bozorda innovatsion mahsulotlar, xizm atlar 
va texnologiyalarni joylashtirishga tayyorlaydi ham da potensial ta- 
labni baholashga im kon beradi.
Innovatsiyalarning asosiy funksiyalari qatoriga quyidagilarni 
kiritish mum kin:
1) innovatsiyalar m ehnat faoliyati intellektuallashuviga xizm at 
qilib, uning ilmiy sig'im ini oshirgan holda inson salohiyati yutuqlari, 
ilmiy-texnik natijalarni hayotga tatbiq etish kanali hisoblanadi;
2) innovatsiyalar yordam ida ishlab chiqarilayotgan m ahsulot va 
xizm atlar doirasi kengaytiriladi, ularning sifati yaxshilanadi, bu esa 
jam iyat ehtiyojlari va ularning qoniqqanlik darajasi o ‘sishiga xizm at 
qiladi;
3) innovatsiyalar yangi ishlab chiqarish kuchlarini ishlab chiqa- 
rishga jalb qilish, m ahsulot va xizm atlarni kam roq mehnat, energiya 
va m ateriallar sarfi bilan ishlab chiqarish imkonini beradi;