A. N. Sam adov I f. n., dotsent

1.3. M arketingga yangicha qarashlar tizimi
19

---

borayotgan kom paniyalar oldida ustunliklarga ega b o ‘lish uchun), 
ularning moddiy xarakteri;
- vertikal integratsiya darajasining yuqoriligi ham da ta ’m inotchi 
va iste’m olchilar ustidan to 'g ‘ridan to 'g 'ri nazorat o ‘rnatish (oraliq 
tovarlar bozorining rivojlanm aganligi sharoitlarida ham iste’mol 
qilinadigan, ham ishlab chiqariladigan m ahsulotlar yetkazib berish- 
ning ishonchliligini ta ’m inlash uchun;
- ishchi kuchining kom paniya rahbariyatiga b og‘liqlik darajasi 
yuqoriligi (chunki raqobatning yetarli em asligi oqibatida ishchi ku- 
chi tor bozori ish joyi b o 'y ich a to ‘plangan m ahorat va k o ‘nikm alar- 
dan foydalanishga qodir b o ‘lmay qoladi);
- kom paniya chegaralari q at’iy belgilangan va uning m oddiy ak- 
tivlari bilan belgilanadi.
K apital, kom m unikatsiyalar, inson va axborot resurslarining 
globallashuvi jarayonlari ta ’siri ostida hozirgi paytda «yangi firma» 
jihatlari shakllanayotgan b o ‘lib, uning asosiy tavsifnom alari quyi- 
dagilardan iborat:
- moddiy aktivlar asosiy daromad manbasi b o ‘lmay qolm oqda, 
aktivlarning asosiy elem enti sifatida inson kapitali ishtirok etmoqda;
- aktivlar tarkibida nom oddiy elem entlar (brendlar, patentlar, 
strategik bitimlar, ishlab chiqarishni tashkil qilish b o ‘yicha nou-xau) 
tobora katta ulushga ega b o ‘lmoqda;
- xodim lar, biznes b o ‘yicha hamkorlar, boshqa tarkibiy b o ‘lin- 
m alar bilan m oslashuvchanroq shartnom alar tuzilm oqda;
- personalning o ‘z m ahorat va k o ‘nikm alaridan firma doirasidan 
tashqarida kengroq foydalanish im koniyatlari oqibatida m uayyan 
kom paniyaga b o g iiq lik darajasi pastroq.
Global o‘zgarishlar sharoitlarida m utaxassis-m arketologlar m ar­
keting m aqsadlari va usullarini qayta k o ‘rib chiqishlariga ham to ‘g ‘ri 
keladi. M arketingning ay rim shaxslar yoki bir guruh shaxslar uning 
yordam ida o ‘z ehtiyojlarini iste’mol qim matlari yaratish va ulam i 
ayirboshlash vositasida qondiradigan ijtimoiy va boshqaruv jarayoni 
sifatidagi ta ’rifi bir qator vazifalar yechimini talab etadi:
20

---

- ijtim oiy-iqtisodiy va siyosiy m unosabatlar tizimi insonparvai 
lashuvi;
- biznesning barcha sohalarida korporativ etikani hisobga olgan 
liolda ishlab chiqarish faoliyatining ijtim oiy va ekologik oqibatlari- 
ga m as’uliyatli yondashuv;
- axborot texnologiyalaridan foydalanib, iste’m olchilarni kuza- 
tish va o ‘rganish, yak k a tartibdagi xususiyatlar va ehtiyojlarni hi­
sobga olgan holda tovarlar ishlab chiqish va ularni sotish (m asalan, 
«sifat spirali»ga am al qilgan holda tovarlar ishlab chiqish, ergono- 
mik om illam i hisobga olish);
- notijorat tashkilotlar: kasalxona, m uzey, m aktab, hukum at 
m uassasalari va h.k. faoliyatida m arketing usullarini q o ‘llash (m a­
salan, atrof-m uhitni m uhofaza qilish va energiyani tejashni rag ‘bat- 
lantirish uchun jam iy atd a m arketing kam paniyalari o ‘tkazish).
Shunday qilib, globallashuv jarayoni m arketing texnologiyalari- 
ga, jum ladan, innovatsion m arketingga yangicha talablar qo'yadi.