A. nurmonov, A. Sobirov, N. Qosimova
Download 383.51 Kb. Pdf ko'rish
|
|
0 ‘Z B E K IS T 0 N R E S P U B L IK A S I О Ы У V A 0 ‘ R T A M A X S U S T A ’ L I M V A Z IR L IG I 0 ‘ R T A M A X S U S , K A S B -H U N A R T A ’ L I M I M A R K A Z I A. NURMONOV, A. SOBIROV, N. QOSIMOVA HOZIRGI 0 ‘ZBEK ADABIY TILI Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlarining 1-bosqich talabalari uchun darslik Q a y ta is h la n g a n , t o i d i r il g a n u c h in c h i n a s h ri T O S H K E N T - « I L M Z IY O » - 2 010 8 L .2 0 ‘zb N 8 7 4 Oliy va о ‘rta maxsus, kasb-hunar ta ’limi ilmiy-metodik birlashmalari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Kengash tomonidan nashrga tavsiya etilgan. T a q riz c h ila r: D . N ab iyeva — filologiya fanlari doktori, G. Q obiljonova — filo lo g iy a fa n la ri d o k to ri, dotsent. A K A D E M IK L 1 T S E Y G A X L S H K E L I B S I Z , A Z I Z O 'Q U V C H IL A R ! M u h tarara o'quvchi! Siz mustaqillik sharofati va Prczidentimizning jahon andozalari talablariga to ia javob beradigan ta’lim tizim in i yaratish to ‘g‘risidagi tashabbusi asosida ishlab chiqarilgan tamomila yangi tipdagi o'quv dargohiga — akademik litseyga iqtidorli o‘quvchi sifatida qadam qo‘ydingiz. Siz — erkin va ijodiy fikrlovchi, izlanuvchan, tirishqoq, yangilikka intiluvchi, o‘ z Vatanini jon-u dilidan sevuvchi va uning porloq kelajagi uchun ich-ichidan qayg'uruvchi, zamonaviy ■bilimlami egallash uchun charchamas, fidokorlarsiz. Ола tili barcha fanlami bilishning kaliti sanaladi, shuning uchun ham uni yaxshi egallamasdan turib, boshqa fanlami chuqur o‘zlashtirish m um kin emas. Zero, nutq insonning ko‘rkidir. lnsonning kim ligi uning nutqiga qarab bilinadi. Nutqning ta’sir qilish quwati kuchli bo'lganligidan jamiyatni boshqaruvchi kishi- laming eng muhim sifatlaridan biri ham nutq mahoratiga ega b o iis h i hisoblanadi. Ana shunday sifatga ega bo'lgan shaxs xalq qalbiga o‘t yoqa oladi, ulkan vazifalami amalga oshirishga kishilami da’vat eta oladi. Shunday ekan, Siz qo'lingizdagi kitobni o ‘qish, ona tffingizning ichki qonun- qoidalarini o'zlashtirish orqali uning boy imkoniyatlarini amaliyotga qo‘llashga, o‘z nutqingizni o'stirishga, muayyan bir fikrn i turli shaklda ifodalashga o‘ rganasiz. Ilmni egallash yo'lida Sizlarga omad yor bo‘lsin! IS B N 9 7 8 -9 9 4 3 -1 6 -0 1 6 -3 © «ILM ZIY O » n ash riy o t u y i, 2010. KIR1SH S iz o ‘ rta u m u m iy ta ’lim u in g 5— 9 -s in fla rid a «O na tili» iz c h il k u rsi b ila n tanishdingiz. Q o'lin g izd a g i k ito b ana shu kursda olgan bilim la rin g izg a tayangan h o ld a sizn i «H ozirgi o ‘zbek adabiy tili» , u n in g dunyodagi boshqa tilla r sistemasidagi o 'm i, o'ziga xos xu su siya tlari b ila n ta n is h tira d i. H o z irg i o ‘ zbck adabiy t i l i deganda n im a n i tushunam iz? A w a lo , b u atam a tarkibidagi h o z irg i so‘ ziga iz o h beraylik. A tro fin g iz n i qurshab tu rg a n narsa va hodisalarga b ir c ’tib o r bering. U la m in g ham m asi o ‘ sishda, rivojlanishda, harakatda e ka n lig in i k o ‘ rasiz. M asalan, erta bahorda ycrga u ru g ' qadadingiz. U o ‘sib c h iq a d i va k e ch kuzga qadar tu r li o 'zg a - rishlaxga u c h ra y d i, le k in unda b o ia y o tg a n ic h k i o 'z g a ris h la m i b ir m a n a qaraganda k o ‘ z b ila n payqay olm aysiz. A g a r bahordagi h o la ti bilan yozdagi v o k i kuzdagi h o la tin i qiyoslasangiz, unda qanday o ‘ zgarishJar ro ‘y berganini daiTov anglaysiz. T il h a m x u d d i ana shunday — d o im o harakatda, rivojlanishda. U n d a g i riv o jla n is h n i ham ik k i davr h o la tig a qarab b ilis h im iz m u m k in b o ia d i. M a sa la n , A lis h e r N a v o iy davridagi o 'z b e k t i l i b ila n h o z irg i davrda siz va biz foydalanayotgan o'zbek tili o'rtasida anchagina o'zgarishiar ro ‘y berganini p a y q a s h im iz q iy in emas. S h u n in g u c h u n h a m o ‘ z b e k t i l in i n g i l k s h a k lla n is h d a vrid a n to X X asm ing 20— 3 0 -y illa rig a qadar b o ig a n o ‘ zbek t i l i eski o ‘zbek adabiy tili, 20— 3 0 -y illa rd a n , ya ’n i F itra t, C h o ip o n , A b d u lla Q o d iriy la r d a v rid a n to h o zirg i davrgacha b o ig a n davr esa hozirgi o'zbek adabiy tili deb y u ritila d i. E n d i yuqoridagi atama tarldbidagi adabiy so'ziga e’tib o r beraylik. O 'zbek a dabiy t i l i b o r va h o zirg i o'zb e k t ili b o r. H o z irg i o 'z b e k t i l i tushunchasi h o z irg i o 'z b e k adabiy t i l i tushunchasiga nisbatan keng. U tu rli-tu m a n o 'z b e k shevalarini ham o 'z ichiga o la d i. Adabiy til deganda m e’yorlarga so lin g a n , m uayvan qonunlarga b o 'y s u n u v c h i, o 'z b e k x a lq in in g barchasi u c h u n tu s h u n a rli va b ir x il x iz m a t q ilu v c h i t iln i tushunam iz. K o 'c h a d a yursangiz, x ilm a -x il k is h ila rn in g o 'z a ro suhbatlashayotgani- n in g g u v o h i b o ia s iz . A g a rb u k is h ila rn in g su h b a tin i ra d io-televideniyedagi kis h ila r suhbatiga solishtirsangiz, u la r o'rtasida m a ’lu m fa rq li jih a tla r borligiga a m in bo 'la siz. K o ‘ c h a -k o ‘ yda q u lo g 'in g iz g a ch a lin a yo tg a n t il ham aslida b ir tiln in g o ‘z i, le k in u x ilm a - x il q o ila n ilis h g a ega. A w a lo , o g 'z a k i so 'zla sh u v t i l i b ila n adabiy til b ir-b irid a n fa rq la n a d i. Og'zaki so'zlashitv tili e rk in lig i, m a iu m m e ’yorlarga a m a l q ip sK i shart em äsligi, oddiyligi^. bilan ajralib turadi. Adabiy til esa shu t i i egasi bo'lgan m iiia t va kiü a rin in g barchasi u c h u n u m u m iy b o ig a n , q a t’ iy m e’ vo rla rg a b o ’ ysungan, kodlashtirilgan til sanaladi. H o zirg i o'zbek adabiy tilin i o‘ rganadigan fan ham «H ozirgi o 'zb e k adabiy lili» deb yuritiladi. K o 'n n a d iki, bu atama ikki ma'noda q o lla n ila d i: 1. A m alda ishlatiladigan til. 2. Shu tiln i o ‘ rganayotgan fan. «H ozirgi o'zbek adabiy tili» fonetika, grafika. orfografiva, orfoepiya, le ksiko lo g iya , frazeologiya. leksikografïya, e tim o lo g iya , m o rfe m ik a , m orfologiya, sintaksis, punktuatsiya, uslubiyat kabi b ir qator b o 'lim la rn i o ’z ichiga oladi. Siz o ‘ rta ta 'lim bosqichida bularning asoslari b ila n t o la tanishib chiqqansiz. Akadem ik litsey bosqichida esa am aliyotda q o ila n a yo tg a n t i l b irlik la rin in g qanday qoliplardan tashkil topganligi, ularai yana boshqacha y o 'lla r bilan ifodalash m um kinligi yoki m um kin emasligi haqida tasavvurga ega boiasiz. Bunda ham og‘zaki, ham yozma nutqingizni ta ko m il to p tiris h asosida o‘ z fik rin i e m in -e rk in bayon qila oladigan, ilm iy nuishohada q ilu vch i, nuktadon, so'z ustasi bo'Iishingiz talab etiladi. 1 T A K R O R L A S H 1 - D A R S . F O N E T 1 K A Y U Z A S I D A N O ' T i L G A N L A R N i T A K R O R L A S H Darsning maqsadi: a) iltn iy maqsad: o 'q u v c h ila rn in g ongida fo n e tika yuzasidan hosil qilingan b ilim va m alakalarni mustahkamlash; b) o'quvchlarni vatanparvarlik, ona yurtga muhabbat ruhida tarbiyalash. 9 Takrorlash uchun savollar • 1. Fonetikada n im a la r haqida bahs y u ritila d i? 2. U n li tovushlar deb nimaga aytiladi? 3. U ndosh tovushlar qaysi jih a tla rig a k o 'ra ta s n if qilinadi? 4. Lab undoshlari qaysilar? 5. T il o ld i, til o ‘ rta, til orqa va ch u q u r t il orqa undoshlari qaysilar? 6. H undoshiga ta v s if bering. 7. Jarangli va jarangsiz undoshlam i sanab ko'rsating. 8. P o rtlo vch i va sirg 'a lu vch i undoshlar qaysilar? 9. B o 'g 'in deb nimaga aytiladi? 10. U rg ‘u haqida gapiring. 1-mashq. Matnni o ‘qing. Bugungi ijtimoiy hayotimiz va unda ona tilining tutgan o‘rni haqida fikr yuriting. Tilning jamiyat va sb axs tako- milidagi o ‘rnini belgilang. IS T IQ L O L IM - IS T 1 Q B O L IM 1991-yilnjng 31-avgust kuni Toshkentda Respublika O liy Kcngashining navbatdan tashqari sessiyasi b o lib o ‘td i. U nda O 'zbekistonning D iiv la t M u s ta q illig i e ’ion q ilin d i. Tegishli qarorga m u vo fiq O 'zbekiston SSR O'zbekiston Respublikasi deb q a \ta nom landi. 1-sentabr M u s ta q illik k u n i deb e 'tir o f e tild i. Bu kunni tarixga o ltin harflar bilan yozib qo'ysak arziydi. N e g a ki, shu kuni o ‘ zbekning c h o 'n g bag'riga shamol tegdi. O ta -b o b o la rim izn in g asriy o rzu la ri ro'vobga c h iq d i. Ona tilim iz va m illiy q a d riya tla rim izn in g riv o ji, o ‘ zbek d a vla tch ilig in in g ta ko m ili uchun keng istiqbol y o 'lla ri o c h ild i. O 'tgan y illa r mobaynida m u sta q illig im iz sharofati bilan o ‘z b a y ro g 'i- mizga, gerbim izga. m adhiyam izga ega b o 'ld ik . O 'zbekiston B M T va jahondagi b ir q a to r n u fu z li tashkilotlarga a ’zo bo‘ ldi. Shahar va q is h lo q ' la rim izn in g q iyo fa si tubdan o ‘zgardi. M u h im i, o dam larim izning m a’ naviy va m aishiy hayotida yangilanish, yasharish davri boshlandi. B uyuk erk kuychisi A b d u lh a m id C h o ip o n : Turonlik — unvonimiz, turkistonli — shonimiz, Vatan — bizitn jonimiz, fid o o ‘Isun qonintiz, — deb vozganida yuz fo iz haq edi. D arhaqiqat, mana shu guliayotgan, yasharayotgan y u rt uchun jo n im iz nisor. E ndi u n i hech kim ga, hech qachon berib q o ‘y m a ym iz, c h u n k i b iz sherlar o'lkasi tu ro n lik — tu rk is to n lik m iz . G u lla , yashna, h u r O'zbekiston! 2-mashq. Hadislanu o ‘qhig. S e ‘zlar tarkibida kelayotgan uu‘i tovush- Iarni belgilab, izohiang. K ishí badanida b ir parcha go‘sht bor. A gar u tuzalsa, a’zo la rn in g bar- chasi tuzalgaydir, agar u buzilsa, a'zolam ing barchasi buzilgaydir. U qalbdir. U ehta x is la tn i o'zida mujassam qilgan k is h in in g im o n i m u k a m m a l bo‘ lg‘aydir: — fflsoftirva a d o ia tlrb o i moq; — barchaga salom bermoq; — kambagva)ligida ham sadaqa berm oq. R asuluilohdan b ir kishi so'radi: «Isiom da eng yaxshi x isla tla r qaysidir?» D e d ila r: «O chlarga ta o m berm oqlik., tanigan va tanimaganga salom b e rm o q lik» . H a yo im o n d a n d ir. 3-mashq. Tez aytishlarni mashq qilib ko‘riiig. S o ‘zIar tarkibida k e layotgan bir xil undosh tovushlarni belgilab, ularga tavsif bering. Z a n jir, sarjin, anjir. B ir ju f t c h o ‘ p ko ‘p m i, q o ‘sh ju ft c h o 'p k o 'p m i? T ubsiz dengiz dedingizm i, dengiz tengsiz dedingizm i? B ir ayvoncha, ayvoncha labida hovuzcha, hovuzeha labida hovoncha, hovoncha ich id a b ir hovuchcha dovuchcha bor. E lc h in b ila n YoMchin te m ir y o lc h i, T e m in ’o ic h ila rg a ye tib k o ‘ r-chi?! Q utlug* quritgan urug‘ Ulug* quritgan urug4dan quruqroq. Bashar b ila n Yashar yashil yarim sharda yashashar. 4-mashg. Matnni o ‘qing. Unli tovushlarning aytllishi va yozilishiga diqqat qiling. Y u rtn i yov bosganda m ardlar sinovdan o ‘ta d i. Y u rt darvozasini q o n kechib himoya qilganlaryurtning asl suyanch tog‘ i b o ia d i. U larning ortlarida fa x r q o la d i. A vlo d la r ula r n o m in i bayroqni o ‘pgandek asrab-avaylaydilar. U la r koVsatgan qahram onlikka ixlos q ila d ila r, c h u n k i uíár V atanga ru h i b ila n q o ris h ib ketganlar. Vatan deb yashaganlar n o m i aziz va m a n g u d ir! F arzandlari ku c h li davlat hech k im n in g o ld id a bosh egmaydi. 6 F a rza n d lari y o id a n adashib ketgan d a v la tn in g q a l’alari n u ra yd i. d a r- v o z a la rin in g taqalari o m o n a t tu rib y ig ia y d i. Y o v kelganda qochganlar dinsiz, d ilsizd irla r. 0 ‘ z jo n in i asrab kovaklarga b e rkin g a n la r im onsizdirlar! O 'zb e k degan b u yu k m illa t hu ka b i b e d in , x o in b o la la m i dunyoga bermagay! S h iro q la m i, T o ‘m aris-u N a m o z polvonJarni bergan el, yetinish ik k i to m ir i «O zodlik» deb uzilg a n m illa tp a ry a rla rn i bergan y u rt bu. Ey, yosh yurtdoshim ! V atanga sadoqating — V ijd o n in g g a sadoqating- d ir! Z e ro , «V atanni him oya q ilis h h a r b ir fu q a ro n in g muqaddas b u rc h id ir. O na -V a ta n esa sen tu g 'ilg a n uy, u n d a qolgan o ta -o n a n g , tu g is h g a n la rin g , v o r-u b iro d a ria rin g dem akdir». (G. Asqarova) 5-mushq. U yga vazifa. M a tn n i o ‘q in g . U n d o sh tovushlarning aytilishi va y o /ilis h ig a diqqat qiling. I lm egallashga harakat q ilis h h a r b ir m o ‘ m in va m o 'm in a ucbun farz. H adisda a vtilish ich a , b ir soatgina ilm o ‘ rganish b ir kechalik ib odatdan yaxshi, b ir k u n lik dars esa uch o y tu tilg a n naf] ro ‘ zadan afzaldir. lim ik k i x il b o ia d i: b in — qalbdagi ilm , ik k in c h is i — tild a g i ilm . M o ‘ m in -m u su lm o n kishi o ‘z i b ilim olgach, u n i boshqalarga ham o ‘rgatishi, ilm - m a ’rifa t tarqatishi lo zim . Ilm n i o 'rg a n ib , so‘ ng u n i boshqalarga o 'rg a t- m a slik g o 'y o k i m o l-u d u n y o n i y ig ‘ ib , u n i s a rf q ilm a y k o in ib q o ‘yish b ila n barobardir. L e k in , ilm olish k o ‘ r - k o ‘ro n a b o ‘lm a slig i kerak. D u c h kelgan narsani o'rganaverish yaram aydi. Yana, ilm g a q iziq m a g a n kishilarga ilm o 'rg a iish ham shart emas. A id o d la rim iz d a n b ir u la m o aytgan ekanlar: « Ilm o 'rg a n , u sening yo s h lik pavtlaringda to ‘g ‘ ri y u ris h in g n i ta ’m in la y d i. K atta b o i - ganingda buyuk shaxsga aylanishingda asosiy sabablardan b o ia d i. Ilm d o im sening ham rohing b o 'lib , adashishingdan va qoqilishingdan saqlaydi, d u s h m a n la rin g n i m a g iu b qiladi». H a r b ir ilm n in g o ‘z sharafi va u lu g iig i bor. X o h d in iy , xoh d u n y o v iy ilm (k im y o , ju g 'ro fiy a , aljabr, tib b iy o t va h .k .) b o is in , ham m asining o 'z o 'r n i, o 'z a h a m iy a ti bor. Barcha ilm la m i m u k a m m a l egallab o lish n in g ilo ji y o 'q , sh u n ing u c h u n ham eng ke ra kli, hayotda asqatadigan, e’tiqodga xiz m a t qiladigan ilm la m i o'rganish m aqbul. (Bobolarimizning o ‘gitlaridan) 2-DARS. L E K S IK O L O G IY A Y U Z A S I D A N 0 ‘T IL G A N L A R N 1 T A K R O R L A S H Darsning maqsadi: a) ilm iy maqsad: o 'q u v c h ila m in g o n g ida ieksiko lo g iya yuzasidan hosil q ilin g a n b ilim va m alakalarni m ustahkam lash; b) o ‘q u v c h ila m i insonlarga m uhabbat. o ‘ zid a n boshqalam i h u rm a t q ilish ru h id a tarbiyalash. . 7 • 1. Lcksikoiogiya n im a la rn i o‘ rganadi? 2. So‘z m a’ nosining ko 'ch ish y o ila r i qaysilar? 3. Shakldosh, m a’nodosh va zid m a ’n o li so'zlarga m is o lla r ayting. 4. A tam a deb nimaga aytiladi? 5. Shevaga xos so'zlar deb qanday so'zlarga aytiladi? 6. Eskirgan va yangi pavdo b o ig a n so'zlarga m is o lla r avting. 7. 0 ‘zbek t ili leksikasining boyish manbaiari qaysilar? 8. 0 ‘z va o'zlashgan qatlam haqida gapirib bering. 6-mashq. Gaplarni o ‘qing. S o ‘zlarni m a’no va shakl m u n osab atiga k o ‘ra tahlii qiling. A c h c h iq n i achchiq kesar. B irikkan kuch — kuch, b irik m a g a n kuch — puch. D o 'st achitib gapirar, dushman k u ld irib . C hayonning kasbi chaqish. Y axshi otga b ir qam chi, yom on otga m in g qam chi. Yaxshi d o 's tn in g q o i i hamisha ochiq. Shirali dastunconga pashsha ko'p yopishadi. Eng yaxshi axloqiy va estetik dori — mehnat. (A. Frans) Ishlagan tishlaydi, ishlamagan kishnaydi. F ikrsiz aqlning zanggi b o 'la d i, ilm - la egovla, yangi b o ia d i, Oynadan ibrat ol, b ir kun artmasang, Ustida b ir e n lik changi b o 'la d i. (Abdulqodir Bcdil) 7-mashq. S h e ’rai o ‘qing. K o‘chm a m a’nodagi s o ‘zlarni top ib , ularga izoh b ering. A lp o ‘g‘lo n la r o ik a s i bu K o 'h n a Turon, Q alqonlari, qanotlari, ilm istang, Y a rim ja h o n bunyod etgan S ohibqiron, A lish e m in g aviodiari, ilm istang! Taxtdan tushganda ham , otdan tushm ay yurgan A jd o d in g iz uy ko'rm agan — D avlat ko'rgan. Y u rti uchun yelkasida to g ia r surgan Rustamlari, F arhodlari, ilm istang. K o ‘z ochganda ke lib y e tti bahri um m on, Y e tti tild a so'zlashgan biz t i l i biyron. Vatanida T o jm a h a lla r tik la r sulton — B oburlari, B ehzodlari, ilm istang. Haq y o iid a Siz ilm n in g u m m a tla ri, X alq y o i i h id o yati, h ik m a tla ri. Madad b o ls ín Yassaviyning h ikm a tla ri, Bobo Mashrab b a yo tla ri, ilm istang. Takrorlash uchun savollar 8 A lp o 'g 'lo n la r o ‘ lk a s id ir O 'z b e k is io n , E rk li e in in g q a n o tla ri, ilm istang. Y a rim ja h o ji bunvod etgan S o h ib q iro n . A lis h e m in g a vio d la ri, ilm istang. ( Muhammad Yusuf) 8-mashq. Uyga vazifa. Hikinatii so'ziarni ko'ehirib yozing. Ularda ilgari surilgan g‘oyani aniqlang. K o‘chma ma’nodagi so ‘zlarga izoh bering. T ilin g n i so'zlashga soz. m uhayyo q il, T ilin g n i o ‘ q q ii-u , a q ln i yoy q il. (Abulqosim Firdavsiy) K im k i zahm at chekm adi, rahm atga h a m ye tm a d i. (Hofiz Sheroziy) X a lq n in g c h in o 'g 'illa ri uchun xalqqa sa m im iy xizm a td a n ko 'ra yuksakroq, niuqaddasroq narsa yo ‘q. (Oybek) Eng yaxshi n iz o m to 'g 'jilik d ir . (Kaykovus) In s o n n in g q iy m a ti emas siy m -u zar, In s o n n in g q iy m a ti ilm ham hunar. (Abdulqodir Bedil) T il — so‘ z lo v c h i ista g in i eshituvchiga yetkazuvchi ta rjim o n d ir. (Beruniy) Ilm d a n yaxsh iro q xa z in a b o im a s , Q o iin g d a n kelgancha tera olsang bas. (Rudakiy) 3 DARS. G R A M M A T IK A Y U Z A S ID A N 0 ‘ T IL G A N L A R N I T A K R O R L A S H Banning maqsadi: a) ilm iv maqsad: o ‘q u vch ila rn in g ongida g ra m m a tik a yuzasidan hosil q ilin g a n b ilim va m aiakalam i m ustahkam lash; b ) o ‘ q u v c h ila rn i ota-onaga. oilaga m uhabbat ru h id a tarbiyalash. Takrorlask uchun savollar m 1. O t s ir z tu rk u m i haqida g a p irib bering. 2. S ila t so'z tu rk u m ig a xos b e lg ila r qaysilar? 3. Son deb nim aga a>iiladi? 4. O hnosh haqida so‘zlab bering. 5. F e ’l qanday gra m m a tik belgilarga ega? 6. Ravish deb nim aga aytiladi? 7. Y o rd a m c h i so‘ z tu rk u m la ri qaysilar? 8. S o’z b irik m a s i haqida gapirib bering. 9. Sodda gapga m is o lla r k e ltirin g va izohlang. 10. Q o ’ shm a gapga ta ’r i f bering. 9-mashq. H a d is ia rn i o ‘ qäng. G aplar ta rk ib id a g i so‘ z la rn i so‘ z tu rk u m - la ri b o ‘ yich a ta h lil qiling. Inson o 'z ota-onasiga m e h rib o n va ito a tk o r b o i m o g i io zim . Q arin d o sh la rig a oqibatsiz odam ja n n atg a kirm a g a yd ir. 9 J K im k i riz q im ulug‘ , u m rim uzoq b o is in desa, q a rin d o s h -u ru g ia rig a m ehr-oqibatli bo‘lsin. K im k i ra h m d illik qilmas ekan, ra h m d illik k o ‘rmagay. Q o 'p o l, quruq, gerdaygan, beqanoat va d im o g 'd o r odam a h li d o 'za xdir. Badgumon b o im a n g la r, badgum onlik eng y o lg 'o n so‘ zdir. T irn o q ostidan k ir qidirm anglar, gap poylam anglar, b ir-b irin g izg a hasad q ilm a n g - lar, b ir-b irin g iz d a n arazlamanglar va nafratlanm anglar. A k a -u k a tu tin ib , O llo h n in g (solih) bandalari b o iin g la r. M o l-d u n y o s i k o ‘p odam badavlat emas, ba lki nafsi to ‘q odâm badavlatdir. Beshikdan qabrgacha ilm izla. V a ta n n i sevmoq im ondandur. 10-mashq. Gaplarni o ‘qing. S o ‘zIarning qaysi s o ‘z turkum iga kirishini aniqlang va izohlang. K a m olotga in tilm a g a n xalq xalq emas. X a lq n i aldab b o ‘lm a y d i. X a lq ham m a narsani biladi. M illa tn i sevmoqlik — baxt, kurashib yasham oq — saodat. (Azim Suyun) Download 383.51 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|