A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

2.15-rasm. Interpolimer kompleks KMS-MFS(1), KMS-PMAG(2) va 
KMS-PGMG (3) asosidagi metal-IPK-metal tuzilmalarni 25
0
C haroratda 
tajribadagi VAX lari

---

102 
Tokni statsionar qiymatiga relaksatsiya vaqtlari ion o‘tkazuv-
chanlik uchun kutilganidan oz, ya‘ni ko‘rsatilgan kuchlanishlarda 
o‘rganilgan tuzilmalar yuqori omli ionli yarimo‘tkazgichni omli 
tutashuvga kelgandagi xossasini namoyon qiladi.
Umuman xulosa qilish mumkinki, Louning kengaygan 
chizmasi ion turdagi o‘tkazuvchanlikni ham, defektlarni kvazi-
kimyoviy o‘zaro ta‘siri uchun ham tutashuv hodisalari manza-
rasini fenomenologik asosini tasvirlaydi.
Xususan, bu to‘la ma‘noda polielektrolitli komplekslar asosi-
dagi tuzilmalarga ham tegishli. 
O‘tkazuvchanlik mexanizmini aniqlash uchun doimiy tokda 
elektr o‘tkazuvchanligini va impulsli signalga, ideal holda polya-
rizatsiyalanuvchi to‘siqli (ionlar uchun) elektrodga ega, C-IPK-C 
(C-grafit) elektrokimyoviy yacheyka aks sadosini o‘lchashlar 
ko‘rsatdiki, IPK KMS-MFS, KMS-PMAG va KMS-PGMG poli-
mer pardalarda yuqori ion o‘tkazuvchanlik ro‘y beradi. Doimiy 
elektr maydon E=0.3 V/m (T=300 K) qo‘yilganda, yacheyka 
qutblanishi 1000 sekund davomida ro‘y beradi, bunda tashqi 
maydon qisman(90%) harakatchan ionlar bilan namuna sirtida 
hosil bo‘ladigan ikki qutbli elektr qatlam bilan to‘siladi (Na
+
, 
OH
־
, H
+
) 
2.16-rasmda KMS pardalarni elektr o‘tkazuvchanligini chas-
totaga bog‘liqligi keltirilgan. Past (<10 kGs) chastotalarda hara-
katchan ionlar namuna sirtiga yetib boradi va namuna ichki haj-
midan sirt tomon zaryadni keyingi ko‘chishiga qarshilik ko‘r-
satadigan ikki qutbli elektr qatlam hosil qiladi. 
Natijada umumiy o‘tkazuvchanlik pasayadi. Shuning uchun 
elektr o‘tkazvchanlikni o‘lchash uchun 10 kGs chastota tanlanadi, 
undan yuqorisida elektr o‘tkazuvchanlik sezilarsiz o‘zgaradi. 

---

103 
KMS-PMAG, KMS-PGMG va KMS-MFS komplekslar uchun 
ham o‘xshash manzara kuzatiladi.