A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

(4) bilan rostlanadi. Ventil (7) kesuvchi kislorod miqdorini rostlash 
uchun xizmat qiladi. Yonuvchi aralashma hosil qiladigan atsetilen bi­
lan kislorod injektor (5) orqali o‘tib, kamerada (6) aralashadi. Hosil 
bo‘lgan yonuvchi aralashma mundshtukning (8) teshigi (?) dan chiqadi.
Metallami qirqishda keskichning mundshtugi kesilishi kerak 
bo‘lgan yuzadan 3-6 mm oralqida va yuzaga tik vaziyatda tutiladi.
168

---

Keskichni surish tezligi kesilayotgan metallning qalinligiga bogiiq, 
metall qanchalik qalin bo isa, keskich shunchalik sekin suriladi.
Kesuvchi kislorod
10 9 8
10.3-rasm. Keskichning tuzilish sxemasi:
1,2 -naychalar; 3, 4, 7- ventillar; 5 - injektor; 6 - aralashtirish 
kamerasi; 8 - mundshtuk; 9, 1 0 - gaz chiquvchi kanallar.
Kislorod bilan qirqish usuli qalinligi 2000 mm gacha bo‘lgan 
p o iatn i kesishga imkon beradi.
Metall tanavorlami grafitli yoki metall elektrodlar yordamida 
kesish zonasini suyuqlantirish yo‘li bilan kesilish elektr yoy bilan 
kesish deyladi. Tanavorlaming kesiladigan joyi metall yoki ko‘mir 
elektrod bilan kesiladigan yuza orasidagi elektr yoy ta ’sirida eriydi. 
Bu usuldan metallarni aniqroq kesish talab qilinmagan hollarda, 
ayniqsa, qurilish ishlarida ishlatiladigan metall prokatlar (armaturalar, 
burchakliklar) ni kesishda foydalaniladi.
Keyingi vaqtlarda metallami havo-yoy bilan kesish usuli ko‘p 
qo‘llanilmoqda, bu usulda elektr yoy bilan kesilgan metall siqilgan 
havo yordamida doimiy surilib turadi.
Metallami metall elektrod, kislorod-yoy va argon-vodorod 
aralashmalari oqimida kesish usullaridan ham keng foydalanilmoqda.
10.4. Elektr - yoy yordamida payvandlash va kesish
Metall buyumlar elektrod yordamida payvandlanganda ionlashgan 
gaz va bug1 muhitidan o‘tib turuvchi kuchli elektr razryad elektr yoy 
deyiladi (10.4-rasm).
169

---

Yer ustuni
‘С 
Anod 
zonasi
10.5-rasm, a dan ko‘- 
rinadiki, elektr yoy bevo- 
sita elektrod bilan pay- 
vandlanuvchi metall bu- 
yumlararo, 10.5-rasm, b 
da elektr yoy elektrod- 
lararo va 10.5-rasm, d  da 
elektr yoy elektrodlararo 
va elektrodlar bilan metall 
buyumlararo 
payvandla­
nadi.
Masalan, 
metallarni 
elektrodlar bilan 
elektr 
yoy yordamida payvand­
lashda elektr yoy hosil 
qilish 
uchun 
elektrod 
uchini 
payvandlanuvchi 
metall buyumni payvand­
lash joyiga qisqa tutashtirib, 3—4 mm ga ajratiladi. Qisqa tutashtiril- 
ganda kichik yuzadan katta tok o ‘tishida yuzalar o ‘ta qizib, bir zumda 
suyuqlanadi. Bunda syuqlanayotgan elektrod uchi elektromagnit, sirt 
tortish kuchlari va gazlar bosimi ta ’sirida siqilib, ingichka tortilib 
uziladi.