A yuldashev

TAKRORLASH U C H U N SAVOLLAR
1. T o 'g 'ri soliqlar nim a va unga qanday soliqlar kiradi?
2. Egri soliqlarga qanday soliqlar kiradi?
3. Soliqlar orqali iqtisodiyotni qanday boshqariladi?
4. Soliq imtiyozlari nim a?
33

---

II 
Q IS M  
UM UM DAVLAT SOLIQLARI
V bob. YU RID IК SHAXSLARDAN OLINADIGAN 
FOYDA (D A R O M AD ) SO L IG ‘I
l - § . Foyda (daromad) solig‘ining mohiyati va obyekti
O 'zbekiston iqtisodiyotini boshqarishda soliq m exanizm i asosiy o 'rin - 
lardan birini egallaydi, 
chunki 
soliq 
m exanizm i budjet darom adlarini 
shakllantirishning asosiy m anbasi hisoblanadi. Budjet darom adlarini tashkil 
etishda foyda solig'ining roli k attad ir B ozor iqtisodiyotiga o 'tishga qadar 
(1991-yilgacha) daviat budjetini darom adlarini tashkil etishda korxonalam i 
foydasidan ajratm alar katta o 'tin tu ta r edi. B unday ajratm alar m ajburiy 
hisoblanar edi (bu ajratm alar balans foydasining 85 % gacha yetardi). Turli 
shakldagi m ulkchilikka asoslangan k o rxonalam i paydo bo'lish natijasida 
korxonalar im koniyati oshishi, b o zo r infrastm kturasi elem entlari rivoj­
lanishi bilan m ajburiy ajratm alam in g aw algi tizim i xo'jalik yuritishga m os 
kelm ay qoldi. ya’ni daviat budjeti u chun yetarli m ablag' to'p lan m ad i. 
B undan tashqari, u m ulkchilikni m uqobil shakllaridagi korxonalar butun 
bir toifasini ham da boshqa tadb irk o rlam i qam rab olm as edi. O 'zbekiston 
R espublikasining b ozor iqtisodiyoti m unosabatlariga o 'tish jarayonida 
foydadan ajratm alar o 'm ig a foyda solig'ining joriy eti-lishi m aqsadga 
m uvofiq bo 'lib qoldi.
H isobot davrida m oliya-xo'jalik faoliyati natijalaridan soliqqa torti- 
ladigan foydaga (darom adga) ega b o 'lg an , m ulkchilik shaklidan q a t’i nazar 
ushbu soliq turi b o 'y ich a im tiyozga ega b o 'lm a g an yuridik shaxslar foyda 
(darom ad) solig'i to 'lo v c h ilar deb hisoblanadi.
Y uridik shaxslar foyda solig'i bo'y ich a byudjet bilan hisob-kitob- 
larni m ustaqil olib boradilar.
Foyda solig'i subyektlariga (to 'lovchilari) O 'z b ek isto n .h u d u d id a fao- 
liyat ko'rsatayotgan daviat korxonalari, aksivadorlik jam iyatlari, firm alar, 
q o 'sh m a korxonalar va bosh q alar kiradi. Bu korxonalar u chun foyda 
solig'ini to 'la sh tartibi O 'zbekiston R espublikasining Soliq kodeksida o 'z
ifodasini topgan.