A yuldashev

2 -§ . Soliq stavkalariing turlari va soliq deklaratsiyasi
Soliq solish tizim ida m u h im o 'rin n i soliqqa tortiladigan va to rtil- 
m aydigan d aro m ad lar tashkil qiladi.
Soliqqa tortiladigan d aro m a d bu huquqiy va jism oniy shaxslar yalpi 
darom adining soliqqa tortiladigan qism idir.
T o 'g 'ri soliqlarda soliqqa tortiladigan darom adni aniqlayotganda yal­
pi d aro m ad d an im tiyozlam i va soliqqa tortilm aydigan daro m ad lam i ch e - 
girib tashlanadi.
M asalan, bizning respublikam izda fuqarolar yalpi d arom adidan h a m ­
m a turdagi pensiya nafaqa, zayom va lotereyadan yutuqlar o m o n a t kas- 
salaridagi om o n atlard an foiz darom adlari, su g 'u rta qoplam alari, o 'z
m ulklarini sotishdan olgan daro m ad lam i chiqarib tashlab, soliqqa to rtila­
digan darom ad aniqlanadi.
S oliqlam i hisoblashda soliq stavkasi katta o 'rin egallaydi. Soliq stav­
kalari quyidagi turlarga b o iin a d i: proporsional, progressiv va regressiv 
stavkalar.
Proporsional stavka - soliq solish obyektiga yagona foizlarda belgi­
lanadi. M asalan, m ol-m ulk solig'ida asosiy fondlar qivm atiga yagona bir 
xil foiz soliq stavkasi qo'yilgan.
13

---

Progressiv stavka - obyekt qiym ati yoki darom ad o'sishi bilan stav- 
ka o ‘sib boradi. M asalan, fuqarolam ing ish haqidan olinadigan darom ad 
solig‘ida 2007-yil 1-yanvardan boshlab d arom ad sum m asining eng kam
ish haqining 4 baravarcha qism i 13 % soliqqa tortilib, darom ad ortib 
borishi bilan soliq stavkasi ham 25 % gacha ko'payib boradi.
Regressiv stavkalarda darom ad q ancha orta borsa, soliq ham kam ayib 
boradi. Bu progressiv stavkaning teskarisi.
Soliq deklaratsiyasi 
soliq to 'lo v c h ilar to m o n id an yozib topshiriladi- 
gan ariza - m a ’lum otnom adir. Bu hujjatda soliq to 'lo v c h ilar o 'tg an davrda 
(chorak, yarim yil yoki yilda) o'zlari ishlab topgan h am m a d aro m ad lam i 
k o'rsatadilar, shu darom adlam i olish u chun sarflagan xarajatlar ham k o 'r- 
satiladi. Bu soliqni hisoblash u ch u n hujjatdir.
Soliq deklaratsiyasiga b inoan soliq idoralari soliq to 'lo v c h ilam in g
darom adi xarajati so f d aro m ad d an (ya’ni soliqqa tortiladigan d aro m a - 
dini) belgilab, soliq stavkasini q o 'lla b , soliq sum m asini hisoblab beradilar.
Q anday xarajatlam i yalpi d aro m ad d an chegirib tashlash 
lozim ligini 
O 'zbekiston Respublikasi soliq Q onunchiligi asosida D aviat soliq qo'm itasi 
va M oliya vazirligi belgilab beradilar.
R espublikam iz soliq qonunchiligiga binoan soliq deklaratsiyasida 
asosiy ish joyidan olgan ish haqi, m ukofot, m oddiy yordam va boshqa da- 
rom adlar, o 'rin d o sh lik d a n olingan 
d aro m ad lar va boshqa ham m a d aro- 
m adlar ko'rsatilishi shart bo'ladi. T o'lovchilar soliq deklaratsiyasini o 'z
vaqtida taqdim qilm asalar soliq idoralari o 'tg an davrdagi to 'la n g a n sum - 
m ani 150 % qilib to 'la sh n i talab qiladilar va to 'la n g an sum m adan 10 %ni 
ushlab qoladilar.