Abduhamidov F. A

Energiya chiqaradi (ajraladi) 

---

30 
Abduhamidov F.A. 
TERMODINAMIKANING BIRINCHI QONUNI 
 
Ko’pchilik olimlarning izlanishlari natijasida, birinchi navbatda nemis 
vrachi R. Mayer, ingliz fizigi J. Joul va nemis fizigi G. Gelmgols 
izolyasiyalangan sistemalarda noelastik deformasiya sodir bo’ladi yoki 
sistema qismlari orasida ishqalanish bo’ladi, mexanik energiyaning kamayishi 
xar doim sistemalar ichki energiyasining ortishiga teng, bunda sistemalarning 
to’la energiyasini esa o’zgarmasligini aniqladilar.
Izolyasiyalangan sistemaning to’la energiyasi bu sistemada bo’lib o’tadigan 
xar qanday o’zgarishlarda o’zgarmas bo’lgan energiyaning aylanish va 
saqlanish qonunining issiqlik xodisalarga qo’llanishiga termodinamikaning 
birinchi qonuni deyiladi. 
Gazga berilgan Q issiqlik miqdori uning ichki energiyasini 
∆U ga 
o’zgartirishga va porshenni
∆x balandlikka ko’targanda A ish bajariladi. 
Ish – energiyaning bir turdan ikkinchi turga aylanish o’lchovi bo’lgani 
uchun A ish sistema porshenning ko’tarilishi natijasida olgan mexanik 
energiyaga teng. Energiyaning saqlanish qonuniga ko’ra 
Q
U
A
  
Shunday qilib, termodinamikaning birinchi bosh qonunini quyidagicha 
ifodalash mumkin: sistemaga berilgan issiqlik miqdori uning ichki 
energiyasining o’zgarishiga va sistemaning tashqi kuchlar ustidan bajar- 
gan ishiga sarf bo’ladi. 
 
TERMODINAMIKANING BIRINCHI QONUNINING 
TERMODINAMIK JARAYONLARGA TATBIQI 

Termodinamik jarayon deb - termodinamik sistemaning bir xolatdan 
boshqa xolatga o’tish xodisasiga aytiladi. Termodinamikaning birinchi 
qonunini eng muhim termodinamik jarayonlarga tatbiq etamiz.