Абдусаидов абдували газета жанрларининг тил хусусиятлари

Учинчи қисм «Бадиий-публицистик жанрларнинг тили ва услуби» деб
номланган. Бу жанрларга хос асосцй хусусият ахборот ва таҳлилий жанрларга қўйиладиган талаблар билан бир қаторда лн муҳим 'мезон образлилик ва фактларнинг конкретлигидир.
ЛАВХД ЖАНРИНИНГ ТИЛИ. Мавзуни жонли, жўшқин ҳаётнинг бир бўлаги сифатида тасвирлашда лавҳанинг имкониятлари кенг. Бирор бир корхона, ташкилот, жамоа тўғрисида ёки уларнинг фаол ходимлари ҳақида қисқача ахборот билан чекланиш ҳамиша ҳам етарли самара бермайди. Чунки ахборот оқими ниҳоятда кўп бўлган даврда хадқ хўжагшгининг турли соҳаларидаги илғорлар ҳақидаш хабар диққапш тортмаслиги мумкин. Ана шундай ҳолларда лавҳа жанрининг имкониякгари кенглиги муҳим роль ўйнайди. Унда илғорлар фаолияти жонли,. аниқ мисоллар орқали образли тасвирланади. Лавҳа ёзиш учун журналистдан воқеатҳодисани синчковлик билан кузатиш, ҳақиқий факт, конкрет одамлар тўғрисида жонли ҳикоя қилиш талаб этилади. Бу, албатта, лавҳа _ қаҳрамонларининг: бутун
фаолиятини, воқеа жойининг батафсил тасвирини бериш дегани эмас. Чунки бундай атрофлича ёритиш очерк жанрига хос хусусиятлардан биридир. Лавҳада илғор жамоа, фаол. кишилар ҳақида айрим^эпизодлар мисолида ихчам, образли ҳикоя қилинади. Бунинг учун иф.ода-тасвир воситалари, тил; бирликларининг кенг имкониятларидан фойдаланидади.
Лавҳа жанрида рукн "Лавҳа" тарзида ишлатилган. Баъзан. бошқа тил воситаларидан ҳам қўшимча рукн сифатида фойдаланилган М.: Лавҳа (3.,22.08.92), Замондошимиз. Лавҳа (3., 15.01.92, I Х.,25.12.90). Рукнлар орасида образли ифода, ибора ва мақоллар ҳам учрайди; М.: Халҳ аёлдан бошланади (УО.,45.05.92), Меҳнат қилган - элда азиз (РГ., 17.12.89), Илк қадам (ЎАС.,24.08.9()), Биринчи мўъжиза (ЎАС.,24.08,90), Лавҳа сарлавҳасида образлилик акс этади. Сарлавҳа сифатида ишлатилган_: ..кўплаб сўз, сўз; бирикмасй, . гаплар услубий маъноси билан эътиборни торт.ади. Сарлавҳа сифатида сўздан кўплаб фойдаланидган. У].:Импшҳон (. ГГ.,11.03.84). Ифтихор (ТГ.,3.11.84), Боқийлик (ЎАС.,5.06.92). Қаратқич-каралмиш ва сифатловчи- сифатланмиш бирикмаларнинг сарлавҳа сифатида алоҳида ўрни бор. М.: Далалар чиройи (ТГ., 13.05.92), Замин илмининг билшидони (ҚҲ.,28.02.91), Табаррук остона (ЎАС.,24.08.90), Сўнмас ёгду (ВГ,,3.07.87,). Образли гаплардан сарлавҳа танланиши ҳам лавҳага хос хусусиятлардандир. М.: Қадамидан гул унарди (3., 11.01.92), Яхиш одам эди (ҚҲ.,23.02.91), Дардингизга малҳам бўлай (ЎАС.,24.08.90). Лавҳада ибора, мақол ва улар асосида яратилган образли ифодалардан ҳам, оз бўлса-да, фойдаланилган. М.: Қаторда норинг бўлса... (ВГ., 1.03.88), Ерни ҳоритмцган ҳрримайди
(ВГ.,26.12.89). ' V '
Лавҳада бошқа жанрларда қўлланиладиган ижтимоий-сиёсий, :,халк хўжалш ининг турли соҳаларига оид термин, нейтрал маъноди , сўзлар ишлатилган. Унда нейтрал маъноли сўзларнинг қўлланиши бошқа :бадиий- публицистик жанрларга нисбатан анча фаолдир. М.: хирмон, пахтакор, бункер, техника, давлат, план (3,26.12.89), дала, тажриба (ҚҲ,28.02.91), чўпон, сурув, отар, илгор тажриба, қўзилатиш (1П ,1.03.88). Лавҳада қўлланилган бу каби нейтрал маъноли сўз ва сўз бирикмалари билан бирга
экспрессивчэйоционал бўёқли сўзлар ҳам, ўз экспрессив-услубий қимматини қисман йўқотган сўз, метафорик бирикмалар ҳам ишлатилган. Лавҳага хос хусусиятлардан бири ана шу бирликларнинг уйғун тарзда материал мазмунини очишга қаратилганлигидир. Репортажда образли ифодалар баъзан муқадцима ва хулосада учрайди: М.: заминимиз тупроги олтин, баҳорнинг ўжар
табиати, деҳқон иродасини бука олмади (ВГ.,26.12.89), ерга меҳрини қўйган, ер .бамисоли согин сигирга ўхшайди, чарчаган ер (КХ-,28.02.91) каби сўз, сўз бирикмаси ва иборалар лавҳанинг бошидан охиригача ишлатилган.
Лавҳа тилининг таъсирчанлигини таъминлашда мақол ва ибора, образли ифодаларнинг аҳамияти катта. Репортаж, мақола, корреспонденция жанрларидан фарқли равишда лавҳа матнида публицистиК баён, яъни даврнинг долзарб масалалари бадиий ифодалар билан уйғунлаштйрилаДй. М.: об-ҳаво яна бироз "қовогини уймаса", суҳбатнинг жиловини участка деҳқонлари қўлга олишди (ВГ.,26.12.89), бу гаМардан кўнгли кўтарилди, ҳалол меҳнат қилибсизми, қандингизни уринг, тупроқни ўпган бдл ялайди (ҚҲ.,28.03.91).
Лавҳада ижобий маъноли образли ифодалар кўплаб. ишлатилади. Уида очеркдаги каби монологик ва диалогик нутқцан фойдаланилади. Айрим лавҳаларда диалоглар, бадиий асардагидек, ўткир конфликтлардан ташкил топган. Бу эса лавҳанинг ҳаётийлигини, таъсирчанлигини оширган, қаҳрамон фаолиятига оид лавҳаларнинг ишонарлилигини таъминлаган. Сўроқ ва ундов гапларнинг жуда кам ишлатилиши (диалоглардан ташқари) лавҳага хос хусусиятлардан биридир. Лавҳа тилида содда йигиқ ва ёйиқ гаплар ҳам кўплаб ишлатилади. Унда қўшма гапнинг боғланган ва эргашган қўшма гап каби турлари ҳам учрайди.