Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

Elektrod va roliklarning tavsiya etiladigan o‘lchamlari, 
mm 
Detalning 
qalinligi 
Elektrodlar o‘lchamlari 
Roliklar o‘lchamlari 
D
e 
d
e 
R
e 
S
r 
f
r 
R
r 
0,5 
12 
4 
25–50 
8 
4 
25–50 
0,8 
12 
5 
50–75 
10 
5 
50–75 
1,0 
12 
5 
75–100 
10 
5 
75–100 
1,2 
16 
6 
75–100 
12 
6 
75–100 
1,5 
16 
7 
100–150 
12 
7 
100–150 
2,0 
20 
8 
100–150 
15 
8 
100–150 
3,0 
25 
10 
150–200 
20 
10 
150–200 
4,0 
25 
12 
200–250 
24 
11 
200–250 
Elektrod korpusiga katta siqish kuchlari va toklar ta’sir 
qiladi, ammo u ishchi yuzaga qaraganda kamroq qiziydi. D
e
o‘lchamlari standartlashtirilgan: 10, 12, 16, 20, 25, 32, 40 mm. 
Korpusning diametri D
e
=(0,015–0,03)F nisbatan kelib chiqqan 
holda eng katta kuchi F ga qarab tanlanadi. Roliklaring qalinligi 

---

102 
s
r
odatda ish yuzasini eni f
r
dan 2
–
3 baravar katta bo‘ladi. 
O‘rtacha va katta quvvatli mashinalarda roliklar diametri D
r
100
–
400 mm ni tashkil etadi. 
Elektrodning konussimon tag qismi elektrod tutqichning 
konussimon teshigi bilan mexanik va elektr kontakt ishonchli, 
tutashmaning zich va ajratib olish oson bo‘lishini ta’minlashi 
kerak. Konussimonlik eletkrodning diametri va siqish kuchiga 
qarab belgilanadi: D
e
<25 mm hamda R<15 kN da esa 1:10,
D
e
>25 mm hamda R>15 kN da esa 1:5 bo‘lishi lozim.
Elektrodlar tuzilishiga ko‘ra to‘g‘ri, shakldor va maxsus 
turlariga ajratilishi mumkin. To‘g‘ri elektrodlar nisbatan oddiy, 
texnologiyabop va qattiq bo‘ladi. Ulardan payvandlash joyi qulay 
bo‘lgan hollarda foydalaniladi. Shakldor elektrodlar payvandlash 
qiyin bo‘lgan joylarda ishlatiladi. 
10.14-rasm. Shakldor va maxsus elektrodlar:
a – egilgan; b – cho‘zilgan; d – gorizontal; e – qalinligi o‘zgaruvchan 
detallarni payvandlash uchun o‘rnashadigan; f – armatura simini 
payvandlash uchun. 
Uchma-uch payvandlash mashinalarining jag‘lar (elektrodlari) 
detallarga tok, siqish kuchlarini keltiribgina qolmasdan, balki 
cho‘ktirishda detallarni sirpanishdan saqlab turadi. Jag‘larning 
shakli payvandlanadigan detallarning shakliga bog‘liq. 

---

103 
10.15-rasm. Uchma-uch payvandlash mashinalarining jag‘lari. 
Jag‘larning uzunligi shunday tanlanadiki, payvandlanadigan 
detallarning o‘qdoshligi ta’minlanadigan va cho‘ktirishda ular 
sirpanishining oldi olinadigan bo‘lishu kerak. d diametrli quvurlar 
va 
sterjenlarni 
payvandlashda 
u 
(3–4)d 
ni, 
tilimlarni 
payvandlashda esa kamida 10s ni (s – tilimlarning qalinligi) tashkil 
etadi.