Abuzalova M

partonim...)dan, chegaralangan qatlamdagi so‘zlar (eskirgan so‘zlar, 
jargon, 
argo, 
dialektizmlar, 
vulgarizmlar...)dan, 
evfemizmlardan, 
iboralardan nutq sharoitiga mos ravishda to‘g‘ri foydalana olish usullari 
tushuniladi. 
Funktsional-uslubiy bo‘yoqqa ham, hissiy-ta’sirchan bo‘yoqqa ham 
ega bo‘lgan grammatik shakllarning barchasi morfologik uslubiyatning 
o‘rganish obyektini tashkil etadi. 
Sintaksisning ham o‘ziga xos uslubiy imkoniyatlari mavjud. Nutq 
uslublariga xos turli sintaktik vositalar, so‘z birikmalari va gaplardagi 

---

60 
sinonimiya, polisemiya, omonimiya hodisasi, so‘z tartibi, ifoda maqsadiga 
va tuzilishiga ko‘ra gap turlarining nutqda ishlatilishi, ko‘chirma va 
o‘zlashtirma gaplarning uslubiy xususiyatlari va boshqalar sintaktik 
uslubiyatning asosini tashkil etadi. Sintaktik konstruksiyalarning uslubiy 
bo‘yog‘i shu konstruksiyalarda ifodalangan so‘zlar, shaxs-son, kelishik, 
modallik va so‘z tartibi kabi grammatik ma’nolar bilan bevosita 
bog‘lanadi. Chunki tovushlar va qo‘shimchalar, lug‘atning hamma qatlami 
faqat jumlada ma’lum bir mazmun ifodalaydi. Har bir so‘z va grammatik 
shaklning mazmuni hamda ijtimoiy qimmati gap ichida ravshanlashadi. 
Chunonchi,
Navdalarni bezab g‘unchalar, 
Tongda aytdi hayot otini 
Va shabboda qurg‘ur ilk sahar, 
Olib ketdi gulning totini... (H.Olimjon.) 
Ushbu she’riy misralardagi hamma so‘zlar badiiylikka, go‘zallikka, 
zavq-shavqqa xizmat qilgan. Deyarli barcha so‘zlar ma’no jihatidan 
ko‘chgan. Ayniqsa, salbiy bo‘yoqli qurg‘ur so‘ziga ijobiy tus berilgan. 
Dunyo tillarining deyarli barchasida so‘zlashuv, badiiy, rasmiy-
idoraviy, publitsistik, ilmiy uslub mavjud bo‘lib, ular ijtimoiy hayotda, 
o‘zaro munosabatlarda, nutqning og‘zaki va yozma ko‘rinishlarida til 
imkoniyatlaridan me’yoriy foydalanishni ta’minlaydi. 
Biroq til imkoniyatlari har bir tilda o‘sha tilning tabiati, qonun-
qoidalariga bo‘ysungan holda turlicha bo‘lib, ular o‘ziga xos uslubiy 
vazifalarni bajaradi. Har bir tilning o‘ziga xos bo‘lgan fonetik, leksik, 
morfologik, sintaktik vositalarini bilish, ularning har qaysisidan o‘z o‘rnida 
ustalik bilan foydalana olish muhimdir. Ma’lum bir nutq uslubiga mansub 
bo‘lgan jihatlarni boshqa uslubda asossiz (noto‘g‘ri) qo‘llash nutqiy 
g‘alizlikni keltirib chiqaradi.