Adabiy tilning og’zaki va yozma shakli

41, s. Unli tovushlar orfoepiyasi i unlisi: 1) til, bir, chit, bitta, sigir, tikka kabi so`zlarda qisqa talaffuz qilinadi; 2) q, g`, x kabi chuqur til orqa undoshlardan keyin kelganda i (ruscha ы) ga moyil til orqa tovush tarzida aytiladi: qir, qil, qiz, qizish, xirmon, xiron, sag`ir, yag`ir; 3) ilmoq, ilm, iliktr, ilhom, pirim, murshiq, ahil, saxiy, yozgi, SHokir, litr kabi so`zlarda nislatan cho`ziqroq aytiladi va u tovushidan oldin masalan, ziyrak, biyron, tiyin kabi so`zlarda cho`ziq aytiladi (zi- rak, bi-ron, ti-n).

21. 
    unlisi:1) butun, tutun, kuch, uch, uz, uchqun, usul kabi so`zlarda qisqa aytiladi:
    

2. 
   tuyg`un, Uyg`un (taxallus) uyg`ur, o`quv, jur`at, surat kabi so`zlarda nisbatan cho`ziqroq talaffuz qilinadi:
   
3. 
   ko`p bo`g`inli so`zlarning ikkinchi , uchunchi bo`g`ilarida :uskina, ustun, uzim, uzuk, tuzim, tunika, tushincha, huzur (yozilishi): uskuna, ustun, uzum, uzuk, tuzum, tunika,tushuncha, huzur:
   
4. 
   ba`zi so`zlarning ikkinchi bo`g`inida u unlisi i unlisi bilan barabar qo`llanaveradi, lekin yozuvda u unlisining o`zi yoziladi: sovin \\ sovun, gurich\\gurunch, dovil \\ dovul, durkin\ durkun kabi:
   

o` unlisi 1) to`r, zor, bor, g`or, yo`l kabi bir bo`ginli, cho`loq, mo`yna, olxo`ri kabi ikki va ko`p bo`g`inli so`zlarda qisqa talaffuz etiladi;
2) ayrim bir bo`g`inli takroriy so`zlarning birinchi qismiga; mo`-l, ko`-l, ko`-p, sho`-x, to`-q (yozilishi: mo`l. ko`l, ko`r, ko`p, sho`x, to`q), ikki bo`g`inlilo`nda) zo:rg`a(zo`rga`) kabi so`zlarning birinchi bo`g`inida cho`ziq aytiladi: a unlisi: 1) ayt, ayb, alam, azamat, dala,qala, dard, paykal kabi so`zlarda a
unlisi yumshoq aytiladi: 2) q, x, g` kabi til orqa undoshlar yonma-yon kelganda a unlisi qattiq talaffuz qilinadi: 3) anor, qanor, faol, bahor, nahor kabi so`zlarda a unlisi o tarzida aytiladi:
o unlisi: 1) oybarchin, ohak, oy, oz, ol, omon, olcha kabi so`zlarning birinchi bo`g`inga o unlisi quyi keng, qisqa lablanmagan tovush tarzida aytiladi:
2) davo, rabo, zabol, zebo, aslo, shifo, ato kabi so`zlarning ikkinchi bo`g`inida o unlisi bir oz cho`ziq talaffuz qilinadi va boshqalar.