Adabiyot nazariyasi va zamonaviy adabiy jarayon

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Said Ahmad. Qorako‘z majnun. Hikoyalar to‘plami. – Toshkent, 
O‘zbekiston, 2001. 
2. Sobir Mirvaliyev. O‘zbek adiblari. (Xrestomatiya). – Toshkent, Fan, 1993. 
3. Shukur Xolmirzayev. Saylanma. 1-jild. Hikoyalar. – Toshkent, 2003. 448-
b 
FRONTDAGI QAHRAMON O‘SARBOY OMONBOYEV 
(Said Ahmadning “To‘lqinlar” hikoyasi asosida) 
NO‘MONOV No‘monjon 
O‘zMU talabasi 
Annotatsiya: Ushbu maqolada Said Ahmadning “To‘lqinlar” hikoyasi 
qahramoni O‘sarboy Omonboyev tabiati talqin qilindi. Qahramonning front 
ortidagi jasorati, Vatan oldidagi burchi, yoriga sadoqati va muhabbati maqolada 
yoritib berishga harakat qilindi. Urushning insoniyat uchun keltirgan judoliklari 
qahramonlar taqdiri orqali tahlil etilgan. 
Kalit so‘zlar: Urush, muallifning badiiy g‘oyasi, psixologik tasvir, lakonizm, 
tasvir, falsafiy umumlashma, sadoqat, qahramon, inson, burch, nomus, saboq. 
 
Barchamizga ma’lumki, urush qanchadan qancha oilalarni baxtsizlikka 
mahkum etgan. Onadan farzandni, farzanddan otani, ayoldan erini ayro qilgani 
ayni haqiqatdir. Urush haqida ne-ne asarlar bitildi, dostonlar kuylandi. Uning o‘tkir 
tig‘i hali-hanuz kishilar qalbini o‘rtab kelmoqda. Ana shunday voqealar haqida 
hikoya qiluvchi asarlardan biri “To‘lqinlar” hikoyasidir. Bu asar qisqagina hikoya 
bo‘lsa-da, kitobxon qalbida o‘chmas iz qoldidi.
Said Ahmad Husanxo‘jayev ana shunday betakror asarlar muallifidir. 
Adibning hikoyalarida Oybekning psixologik tasvir mahorati, G‘afur G‘ulomning 
yumori, Abdulla Qahhorning bayondagi lakonizmi mujassamdir. Said Ahmad

---

240 
serqirra ijodkor. Adib ko‘p yozsa-da, xo‘b yozganlardan edi. Darhaqiqat, Said 
Ahmad o‘zida uch bobokalon qalam ustasining ijodiy tajribasini saqlagan buyuk 
ijodkor edi. Said Ahmad – o‘tkir kulgi ustasi. Bu xususiyat uning barcha 
janrlardagi asarlariga ko‘chgan deyish mumkin. Said Ahmadning shaxsiy hayoti 
ancha murakkab bo‘lgan. U 1947-yilda “xalq dushmani” sifatida ayblanib, nohaq 
qamoqqa olingan, bir necha yil qatag‘on jabrini tortgan edi. Shunga qaramay u 
chekinmadi. 1953-yildan so‘nggina oqlandi. Biroq bu azoblar sevimli yozuvchimiz 
ruhini, qaddini buka olmadi. Oradan yetti yil o‘tib, “To‘lqinlar” hikoyasini 
yaratadi. Said Ahmadning barcha hikoyalari zamonaviy mavzuda yozilgan. U 
hikoyalarida tasvirlaydigan har bir voqeadan falsafiy umumlashma chiqarishga, 
voqealarni lirik ta’sirchanlik bilan ifodalashga, badiiy priyomlarning xilma-
xilligiga erishishga intildi. Shu sababli ham Said Ahmad O‘zbekiston xalq 
yozuvchisi, Hamza mukofoti sovrindori bo‘lgan.[1] 
Asarda O‘sarboy va Jo‘raxon sadoqati shunday tasvirlanaganki, yorga 
sadoqatni aynan shu asar qahramonlaridan o‘rganish insonlar uchun ibrat maktabi 
bo‘lsa arziydi. Jo‘raxon frontga ketgan turmush o‘rtog‘i O‘sarboyni intiq kutadi. 
Nafaqat o‘zini, balki butun qishloq ayollarini himoya qiladi, nomuslarini saqlaydi. 
Lekin taqdirda shunday qismatlar borki, insonlarga saboq bo‘lib qoladi. Insonlar 
bunday qismatlardan hayratlanadi, yuragi achishadi. Jo‘raxon vafo bilan O‘sarboy 
Omonboyevni kutdi. O‘sarboy Omonboyev dushmanning uch tankini 
mag‘lubiyatga uchratgan qahramon. Uning nomi juda mashhurdir. Said Ahmad 
O‘sarboy Omonboyev haqida ocherk yozishga qaror qilib uning qishlog‘iga boradi. 
O‘sarboy Omonboyev va Jo‘raxon haqidagi hikoyalarni tinglaydi. Qalbi ozorlanadi 
va “To‘lqinlar” hikoyasini yaratadi. Asar boshlanishidagi jumlalarning o‘ziyoq
kitobxonni o‘ziga bog‘lab oladi: “...Yigitlar frontda jon olib, jon berayotgan og
ʻir 
kunlar edi. Dala ishlari ayollarga qolib ketgan, hammasi tajang, hammasi asabiy 
edi. Ularning intizor ko’zlari front yo’lida, qo’llari mehnatda, frontchilarni 
zoriqtirmaslik, dushmanni tezroq yakson qilish uchun tinimsiz ishlar edilar. 
Stalingrad ostonalaridagi janglarda dushmanning uchta tankini yondirgan 

---

241 
qahramon O
ʻsarboy Omonboev oilasi haqida ocherk yozish uchun xuddi shu 
yo
ʻldan yurib qishloqqa kelgan edim…” 
Asarda tasvirlangan Jo‘raxonning fidoyiligi kishini hayratga soladi. Jo‘raxon 
qishloqdagi barcha ayollarning nomusini himoya qiladi. Lekin taqdirning izmi 
bilan u O‘sarboy Omonboyev bilan qayta uchrasha olmaydi. O‘sarboy Omonboyev 
frontdan kelishidan olti oy burun Jo‘raxon qazo qiladi. O‘sarboy Omonboyev esa 
bir umr uylanmaydi. Bu asarda haqiqiy muhabbat va haqiqiy vafoni his etadi inson. 
Bu asar bugungi kun uchun juda ahamiyatlidir. Kishining qalbini o‘rtaydi, iztirob 
chekishga undaydi. Kitobxon qalbida insoniylik, iymon, vafo, sadoqat 
tushunchalarini yodga solidi.
Said Ahmad betakror iste’dod sohibidir. Adibning hikoyalari, romani yoki 
pyesasi bo‘ladimi hayotning barcha tomonlarini qamrab olganligi bilan ham 
ahamiyatlidir. Uning asarlarida hayot haqiqati mavjud va bu yozuvchining badiiy 
g‘oyasi bilan qorishgan holda namoyon bo‘ladi. Shuning uchun ham Said Ahmad 
asarlari hamisha barhayotdir.