Adabiyotlar rshyxati


Мунозарали савол: Таниш нима


Download 0.73 Mb.
bet58/93
Sana21.04.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1369888
TuriСеминар
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   93
Bog'liq
umum.psix

Мунозарали савол: Таниш нима?
Диыыат ыилинг:
Таниш бирон бир объектни такроран идрок ыилиш шароитида ыайта эсга тушириш демакдир. Таниш катта ъаётий аъамиятга эга. Таниш бщлмаганда биз ъар гал нарсаларни аввалдан таниш бщлган нарсалар деб эмас, балки янги нарсалар деб идрок ыилган бщлар эдик. Таниш ъамиша бизнинг тажрибамизни теварак-атрофимиздаги объектларни идрок ыилишимиз билан боьлайди ва бу билан бизга атрофимиздаги намоёнликда тщьри мщлжал олиш имконини беради.
Таниш щзининг аниылиги, яыыоллиги ва тщлалигига кщра ъар хил бщлади. У ихтиёрсиз ёки ихтиёрий жараён тарзида амалга оширилиши мумкин. Одатда таниш тщлаыонли, яыыол ва муайян тарзда юз берса, у бир лаъзалик ихтиёрсиз ъодиса тариыасида амалга оширилади. Идрок этиш жараёнида илгари биз идрок ыилган нарсани ихтиёрсиз равишда, бирон бир куч-ьайрат ишлатмасдан, щзимиз сезмаган ъолда таниб оламиз. Ихтиёрсиз таниш кишининг ъар кщнги фаолияти билан ыщшилиб кетади. Бироы, таниш жуда ъам чала-ярим ва шунинг учун ноаниы бщлиши мумкин. Жумладан, бирон кишини кщрганимизда уни щзимизга «танишдек ъис ыиламиз», лекин уни биз илгари билган кишига айнан щхшатишга ожизлик ыиламиз. Шундай ъолатлар бщладики, биз кщриб турган кишимизни таниймиз, ле­кин илгари уни ыандай шарт-шароитларда идрок этганимизни эслай олмаймиз. Ьоят чала-ярим ёки етарли даражада тщла бщлмаган таниш ъолларда бу жараён мураккаб ихтиёрий тус олиши мумкин. Объектни идрок ыилишга таянган холда уни билишимизни аниылаб олиш маысадида атайлаб турли хилдаги ъолатларни эсга туширамиз. Бундай ъолда билиш ыайта эсга тушириш жараёнига айланиб ыолади.
Эътибор ыилинг.
Ыайта эсга тушириш, гарчи бу фаолият ыайта эсга туширишга атайлаб йщналтирилган бщлмаса ъам, одатда киши муяайян пайтда амалга ошираётган фаолиятининг мазмунидан келиб чиыади. Бундай тарзда ыайта эсга тушириш ихтиёрсиз эсга тушириш бщлади. Бироы у щз-щзидан бирон бир тщрткисиз юз бермайди. Нарсаларнинг идрок этилиши щз навбатида, муайян ташыи таъсирлар остида ъосил бщлган тасаввурлар, щй-фикрлар ихтиёрсиз эсга туширишга тщртки бщлади. Ихтиёрсиз ыайта эсга тушириш хатто тасодифий идрок ыилинган объектлар туфайли содир бщлган таыдирда ъам, альов-дальов бщлмасдан, балки йщналтирилган тусда бщлади. Бунда ыайта эсга туширилган тимсоллар ва щй-фикрларнинг йщналиши ъамда мазмуни бизнинг щтмишдаги тажрибамизда таркиб топган боьланишлар билан белгиланади. Баъзида ыайта эсга туширишга сабаб бщлган тщрткини биз пайыамай ыоламиз ва шундай пайтда ыайта эсга тушириш бизга гщё щз-щзидан содир бщлгандек туюлади.
Ихтиёрсиз эсда олиб ыолиш объектларни тасодифий идрок ыилиш билан юзага келмай, балки у муайян пайтда киши бажараётган маълум бир фаолиятнинг мазмуни билан юзага келса йщналтирилган ва уюшган бщлиши мумкин. Жумладан, кишида щыиган китобнинг мазмуни таъсири остида унинг щтмишдаги тажрибасини ихтиёрсиз тарзда ыайта эсга тушириши анча йщналтирилган ва уюшган бщлади. Бундан чиыадиган хулоса шуки, ихтиёрсиз эсга туширишни худди ихтиёрсиз эсда олиб ыолиш каби бошыариш мумкин ва лозим. Щыитувчи дарсни ыанчалик системали ва мантиыий ыилиб ташкил этса, щыувчиларнинг дарс пайтида щтмишдаги тажриба мазмунини ихтиёрсиз эсга туширишлари ъам шунчалик кщп даражада уюшган бщлади.
Ихтиёрий ыайта эсга тушириш киши ыайта эслаш юзасидан щз олдига ыщядиган вазифага кщра содир бщлади. Материал яхши мустаъкамланган ъолларда у осонгина ыайта эсга тушади. Бироы баъзан кераыли нарсаларни эслай олмаймиз ва бунда муайян ыийинчиликларни енгиб фаол ыидирув ишларини олиб боришимизга тщьри келади. Бундай ыайта эсга тушириш эслаш деб аталади.
Ёдда тутинг:
Эслаш ъам худди ихтиёрсиз эсда олиб ыолиш каби жуда мураккаб аылий иш бщлиши мумкин. Яхши эслай олишга щрганиш лозим бщлади. Щз билимларидан самарали фойдалана олишга тайёрлик ана шунга боьлиыдир. Одатда, яхши эсда олиб ыолиниши яхши ыайта эсга туширилишини таъминлайди. Лекин эслашнинг муваффаыиятли бщлиши, кщп жиъатдан, эслаш ыандай шароитларда ва ыандай амалга оширилганига боьлиы бщлади.
Тадыиыотлар шуни кщрсатадики, эслашнинг муваффаыияти ыайта эслаш юзасидан ыщйилган вазифанинг мазмуни ыанчалик фаол ва аниы англаб олинишига боьлиыдир. Эслашда ыийинчилик туьилгандай бщлса, ыайта эслаш юзасидан ыщйилган вазифа тщьрисидаги кенг билимлар доирасидан тобора торроы билимлар доираси сари, хусусан, ыайта эслаш вазифаси сари ъаракат ыилиш зарур. Бунда ыайта эсга туширилган нарсаларни ыайта эсга тушириш лозим бщлган нарсалар билан солиштириб, боьланишларни таыыослаб кщришдан кенг фойдаланиш керак.
Ёдда тутинг:
Эслаш ъам эсда олиб ыолиш каби танлаш характерига эга. Яхши англанилган ва нутыда аниы ифодаланган ыайта эслаш вазифаси эслашнинг бундан кейинги йщналишини бошыаради, хотирамиздан кераыли материални танлаб олишга ва ёрдамчи боьловчиларни тузишга ёрдам беради.
Ёдда тутинг:
Эслашнинг муваффаыиятлилиги эслашнинг ыандай усулларидан фойдаланилганига боьлиыдир. Эслаш усуллари орасида энг муъимлари ыуйидагилардан иборат: эсланиши лозим бщлган материалнинг режасини тузиш; щзида тегишли объектларнинг образларини фаол намоён ыилишга интилиш, кераыли нарсани ыайта эсга туширишга бошыа йщллар билан олиб келувчи билвосита боьланишларни атайлаб ъосил ыилиш.
Эслашнинг муваффаыиятлилиги эслаш вазифасини бажаришнинг анчалик асослаб берилганига жиддий равишда боьлиыдир.
Эслаш щтмишдаги таъсиротларни оддий ыайта эсга туширишдан иборат эмас. Илгари щзлаштирилган билимлар ыайта эсга туширилганида янги билимлар билан боьланади, янгича тартибга солинади, чуыур англаб олинади.

Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling