Adli komedyasi
Download 254.88 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- KAYNAKÇA Alf Grannes, Kjetil Ra Hauge, Hayriye Süleymanoğlu, A Dictionary of Turkisms in Bulgarian
- Dobri Voynikov, “Krivorazbranata tsivilizatsiya”
- Çağdaş Bulgar Oyunları
- Redove ot biyografiyata
- Bulgarca Türkçe Sözlük
- Temel Britannica – Temel Eğitim ve Kültür Ansiklopedisi
- Vızrojdenska literatura
Главата ми хучи (glavata mi huçi) : Başı zonklamak.
Па ми притъмнява на очите (pa mi pritımnyava na oçite) : Gözlerim kararıyor. Мине през главата му (mine prez glavata mu) : Başından geçmek. Истинската обич никоги не остарява (istinskata obiç nikogi ne ostaryava) : Gerçek sevgi hiçbir zaman yaşlanmaz. Този камък е на мене (tozi kamık e na mene) : Bu taşlar bana. Да и бъде лика прилика (da i bıde lika prilika) : Birbirlerine yakışmak. Думата му и на място (dumata mu i na myasto) : Lafı gediğine oturtmak. От уста му хапката да земеш (ot usta mu hapkata da zemeş) : Ağzından ekmeğini almak. От небето със джюмбюл е слязъл (ot nebeto sıs cümbül e slyazıl) : Gökten zembille inmek. 95 Простотата пари не струва веке (prostotata pari ne struva veke) : Cahillik para etmez. Кесията да е пълна (kesiyata da e pılna) : Kesesi dolu olmak. На жената косата дълга, ами умът и къс (na jenata kosata dılga ami umıt i kıs): Kadınların saçı uzun, ama aklı kısadır. Развъртяха тебе мозъка (razvırtyaha tebe mozıka) : Beynini döndürmek. Излезе ми из ума (izleze mi iz uma) : Aklımdan çıktı. Мълчи като риба (mılçi kato riba) : Balık gibi susmak. Üçüncü Perde: Лъсти като дявол (lısti kato dyavol) : Şeytan gibi ayartıyor. Направи хора (napravi hora) : İnsan etmek. Дявол нечестив (dyavol neçestiv) : Namussuz şeytan. Има ума (ima uma) : Aklı var. Дявол да го земе (dyavol da go zeme) : Şeytan azapta. Прилепнал като пиявица (prilepnal kato piyavitsa) : Sülük gibi yapışmak. Зяпнали сме го в устата (zyapnali sme go vıf ustata) : Alık alık ağzına bakmak. Да ни влече за носа, както ще (da ni vleçe za nosa kakto şte) : Burnundan sürüklemek. Hаправя кефа (napravya kefa) : Keyif yapmak. Той си търси белата (toy si tırsi belata) : Belasını aramak. Със свещ търси (sıs sveşt tırsi) : Mumla aramak. Уста си сбирай (usta si sbiray) : Ağzını sıkı tut. Ще та науча аз тебе (ta nauça az tebe) : Gününü göstermek. 96 Да не простира гагата си там, дето не стига (da ne prostira gagata si tam deto ne stiga) : Olmayacak yere burun sokmak. Да бъде достоен за името на нея (da bıde dostoen za imeto na neya) : Adına layık olmak. Ще намеря колая (şte namerya kolaya) : Kolayını bulmak. Турих ръка на сърцето и (turih rıka na sırtseto i) : Elini kalbine koymak. Вдън земя да потънeш (vdın zemya da potıneş) : Yerin dibine girmek. Да вървим наопаки, с главата надолу (da vırvim naopaki sıs glavata nadolu) : Tersine, baş aşağı gitmek. Dördüncü Perde: Ръцете му да изсъхнат (rıtsete mu da izsıhnat) : Elleri kurusun. Да я махна аз нея от главата си (da ya mahna az neya ot glavata si) : Başından savmak. Нито хората (nito horata) : Lafı olmaz. Ходулка (hodulka) : Fodul, burnu havada. Гаче не та зная каква стока си (gaçe ne ta znaya kakva stoka si) : Sanki senin ne mal olduğunu bilmiyorum. Кучета да го ядат (kuçeta da go yadat) : Onu köpekler yesin. По-добре жива в гроба (po dobre jiva vıf groba) : Canlı canlı mezara girmek daha iyi. По-добре камък и дърво да беше родила, отколкото мене (po-dobre kamık i dırvo da beşe rodila otkolkoto mene) : Beni doğuracağına taş veya odun doğursaydın. Докарам на хесап (dokaram na hesap) : Yola getirmek. 97 Туй се под твойта глава излиза (tuy se pod tvoyta glava i) : Başının altından çıkmak. Да му доде акъла (da mu dode akıla) : Aklı başına gelmek. Честна дума (çestna duma) : Şeref sözü. Ухилена до уши (uhilena do uşi) : Ağzı kulaklarında. Или рано са наяж, или рано са ожени (ili rano sa nayaj ili rano sa ojeni) : Ya erken karnını doyur, ya erken evlen. Да премери първо кокала, па тогаз да го гълта (da premeri pırvo kokala pa togaz da go gılta) : Kemiği önce ölçsün sonra yutsun. Изветрее кесийката (izvetree kesiykata) : Kesesi buharlaşmak. За пет пари (za pet pari) : Beş paralık. (Не ще веки) да и види очите (ne işte veki da i vidi oçite) : Onun yüzünü dahi görmek (istemiyor.) Увлича сляпата (uvliça slyapata) : Körü körüne kendini kaptırmak. С какви очи да изляза? (sıs kakvi oçi da izlyaza) : Hangi yüzle çıkayım? Господ да го порази, бог да го убие (gospod da go porazi, bog da go ubie) : Allah belanı versin. Зачерни ми лицето (zaçerni mi litseto): Yüzünü kara çıkarmak. Озлочести ми къщата (ozloçesti mi kıştata) : Aileyi bedbaht etmek. Развали ми дирликя (razvali mi dirlikya) : Dirliği bozmak. Направи ма полвин свят (napravi ma polvin svyat) : Dünyayı dar etmek. Глава имала да прекарва (glava imala da prekarva) : Başımdan geçecek varmış. Ти доде акълът в главата (ti dode akılıt vıf glavata) : Aklın başına geldi. Да поиграе с чест (da poigrae sıs çest) : Şerefiyle oynamak. 98 Изпил ума cи (izpil uma si) : Aklını yemek. Beşinci Perde: Презира думите (prezira dumite) : Sözlerini hor görmek, söylenenlere kulak asmamak. Да си намерим белата (da si namerim belata) : Belasını bulmak. Уйдиса на ума му (uydisa na uma mu) : Aklına uymak. Да стана едно а с дявол (da stana enno a sıs dyavol) : Şeytanla iş tutmak. Кукото си дробила, тукоз еш (kukoto si drobila tukoz eş) : Ne ekersen, onu biçersin. Зле гледат (zle gledat) : Kötü bakmak. Не вижда по-далеч от носа си (ne vijda po daleç ot nosa si) : Burnundan daha uzağı görmemek. Извличат пари (izvliçat pari) : Para kopartmak. Не лук яли, не на лук миришат (ne luk yali ne na luk mirişat) : Ne soğan yemiş, ne soğana kokmuş. Бог високо, а цар далеко (bog visoko a tsar daleko) : Yer demir, gök bakır. Черната чума да та земе (çernata çuma da ta zeme) : Kara veba alsın seni. На гърлото ти да са разкрачат (na gırloto ti da sa razkraçat) : Boğazında kalsın. 99 SONUÇ Bu tez çalışması, Bulgar toplumunun, tiyatro kültürüyle Uyanış Çağı’nda tanışmaya başladığını gösterir ve Bulgarların Avrupa’nın seviyesini yakalayabilmek için o denli hızlı bir yol alarak kısa zamanda büyük ilerlemeler gerçekleştirdiklerini belirtmeye çalışır. Bu durumun altında yatan en önemli faktör bağımsızlık hareketidir. Bağımsızlık düşüncesi giderek olgunlaşmış, eyleme geçirilmiş ve halkın yazın hayatına yansıyarak önemli gelişmeler kat etmiştir. Söz konusu tarihsel çağın doruk noktasını 1850’li yıllar oluşturur. Klâsik anlamda Bulgar tiyatrosunun kurucusu Dobri Voynikov kabul edilir. Voynikov, toplumsal hayatın eksikliklerini güldürü yoluyla gidermek gayesiyle komedya türüne önemli işlevler yüklemiştir. Ayrıca, tahsilini sürdürmek üzere 1856’da Voynikov, İmparatorluğun başkenti olan İstanbul’a gönderilmiş ve Bebek’te faaliyet gösteren Fransız Katolik Koleji’nde eğitim görmüştür. Dobri Voynikov, eserin konusunu temsil eden uygarlığa karşı değildir, yalnızca ona körü körüne bağlanmaya ve taklit etmeye karşıdır. Balkanlarda genel olarak benimsenen yanlış algılanan veya çarpıtılan uygarlık sendromu, 19. yüzyıl başlarından itibaren ulusal millet anlayışlarının farkına varıp kendi devletlerini oluşturan Balkan halklarının, bilinçsizce hareket ederek bir an önce Avrupa’nın sosyal ve kültürel gelişmişlik düzeyine erişme isteği çabalarından kaynaklanmıştır. 100 Bu şekilde, tüm yaşanan bu olaylar edebiyatta da etkisini göstermiş, komedyanın ana unsuru, aynı zamanda yazılış amacı olmaktan çıkamamıştır. Söz konusu bu olaylar ve durumlar eğlenceli olduğu kadar acı ve düşündürücü özellikler de taşır. Uyanış Çağı’nın bilinen ve en iyi örneklerinden biri sayılan oyun yazarı Dobri Voynikov ve ölümsüz eseri “Yanlış Algılanan Uygarlık” adlı komedyası tez çalışmasının konusunu temsil eder. Voynikov’un 1871’de yazdığı “Yanlış Algılanan Uygarlık” başlıklı komedyası en başarılı ve sanatsal yapıtı olma özelliğine sahiptir. Bu yapıt her ne kadar yabancı modayı konu ediniyor gibi gözükse de, taklitçilik ve yalancılık daha öne çıkmış ve geri kalmışlığını hızlı bir şekilde kapatıp uygarlığı yakalayan toplumların seviyesine erişme telaşı komedyanın konusu haline gelmiştir. Komedyada uygarlığa o denli bağlı duran karakterler bir taklitçinin boyunduruğuna kendilerini atıvermişlerdir. Uygarlığın onlara mutluluk, huzur, rahatlık ve refah getireceğine kendilerini inandırmışlardır. Ancak bu uygarlık hayalinin sonuçları hiç de umdukları gibi olmaz. “Yanlış Algılanan Uygarlık” komedyasının sonlarına doğru dikkati çeken bir diğer nokta da şudur: Eğer bir kişi tanımadığı birinin anlattıklarına ve gösterdiklerine kanmıyor, inanmıyor ve aldanmıyorsa o zaman o kişi uygar konumundadır. Yalnız eğer ki; kanıyor, inanıyor ve aldanıyorsa o zaman o kişi cahil konumuna düşmüş sayılır. İlk perdelerde betimlenen “uygarlık” son perdede ters bir orantıyla sonuca bağlanır. Her ne kadar komedya eserinin başında bahsedilen uygarlık dış yansımaya bağlı kalsa da sonuca yaklaştıkça bunun hiç de böyle olmadığı anlaşılır. Yine, tez çalışmasının başında üzeri çizilen uygarlığın dış görüşten ya da parlayan ciladan 101 ibaret olmadığı imasını, Dobri Voynikov eserin sonunda aksettirmeye çalışır. Voynikov’a göre uygarlık kavramı dış kabukta değil, işin özündedir. Bu yüzden bu kavramın iyi araştırılması ve ne anlama geldiğinin etraflıca kavranması gerektiği vurgulanmıştır. Halkın sosyal yaşamını eserin içine yerleştiren ve doğal bir üslubu benimseyen söz konusu komedya farklı dillerin etkisinde kalmıştır. Örneğin; Fransızca, Türkçe ve Yunanca kelimelere eserde yer verildiği görülür. Bu komedyada, özellikle çok fazla sayıda Türkçe sözcüğün olduğu göze çarpmaktadır. Bu nedenle, Türkçe kelimeler aynı zamanda da deyimler tespit edilip incelenmiş ve çalışmanın sonuna eklenmiştir. Böylece çalışma hem edebi hem de dilsel açıdan değerlendirilmiştir. Bulgar tiyatrosu ve drama türleriyle ilgili ülkemizde yeterli araştırmalar yapılmadığından tez çalışmasında, 19. yüzyılın ikinci yarısında Bulgar tiyatrosunda komedya oyun yazarlığının önemi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ulusal Bulgar tiyatrosunun temel taşlarından Dobri Voynikov’un yaşamı ve yaratıcılığı hakkında kapsamlı bilgi verilmiş, en önemli Bulgar komedyalarından “Yanlış Algılanan Uygarlık” adlı eser farklı açılardan ele alınmıştır. Bu yöndeki bir araştırmayla Türk tiyatro ve bilim çevrelerine katkı sağlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca Voynikov’un “Yanlış Algılanan Uygarlık” komedyasının içerdiği Türkçe kelimeler aynı zamanda da deyimler farklı kaynaklarla ve sözlüklerle incelenmiştir. Araştırılan ve incelenen tüm söz konusu çalışmaların, ulaşılan bilgi ve bulguların Türk tiyatrosuna ve ilgili dilbilimcilere kazandırılmasıyla sonuçlanmasını diliyoruz. 102 ÖZET Tez çalışmasının konusunu; Bulgar tiyatrosunu ve oyun yazarlığının gelişimi içinde komedyanın yeri ve önemi, Dobri Voynikov’un yaşamı ve eserleri ile en ünlü eseri sayılan “Yanlış Algılanan Uygarlık” adlı komedyasının içeriği, konusu, yapısal özelliklerinin yanında, dilsel bağlamda Türkçe sözcüklerin ve deyimlerin araştırılması ve açıklanması oluşturur. Çalışma konusu, giriş ve üç bölüme ayrılmıştır. Giriş bölümünde, Bulgar tiyatrosu tarihsel gelişim açısından değerlendirilmiştir. Bu gelişim süreci, oyun yazarlığının ortaya çıkışı ve komedyanın kazandığı önem üzerinde durur. Birinci Bölüm’de, Dobri Voynikov’un hayatı ve eserleri öncülüğünde tiyatro ve drama (komedya) üzerinde bıraktığı izler işlenmiştir. İkinci Bölüm’de, “Yanlış Algılanan Uygarlık” adlı komedyanın içeriği ve yapısal özellikleri özetlenip değerlendirilmiştir. Komedya genel bir izlenimle incelenmiş ve ulusal Bulgar tiyatrosunun gelişiminde öne çıkan Dobri Voynikov hakkında çağdaş yazarların yorumlamalarına da değinilmiştir. Bundan sonra başkarakterler incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Üçüncü Bölüm’de, komedyanın dilsel özelliklerine başvurulmuştur. Komedyada kullanılan tüm Türkçe sözcükler tespit edilip analiz edilmiştir. Daha 103 sonra tekrarlanan kelimeler ve kelimelerin türleri gruplandırılmıştır. Ayrıca, eserde geçen deyim yapıları ve bazı söz kalıpları tercüme edilmiş ve açıklanmıştır. Sonuçta ise, tez çalışması Bulgar tiyatrosu, Dobri Voynikov, “Yanlış Algılanan Uygarlık” komedyasının dikkat çeken noktaları üzerinde durmuştur. Eserin dilsel üslubuna da değinilmiştir. Son olarak da, söz konusu tez çalışmasının amacı ve önemi vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bulgar Edebiyatı, Bulgar Tiyatrosu, Bulgar Komedyası, Bulgar Oyun Yazarlığı, Dobri Voynikov. 104 ABSTRACT The subject of this study is the importance of the comedy in the development of Bulgarian theater and playwriting, the biography and works of Dobri Voynikov and beside the content, subject and structural features, the searching and explanation of the Turkish words and expressions in the linguistic context of Dobri Voynikov’s the most famous masterpiece “The Misunderstood Civilization”. The thesis consists of a prologue and other three parts. In the prologue, Bulgarian theater is evaluated in terms of its historical development. This development process dwells on the emergence of playwriting and the importance of comedy. In the first part, first the life and masterpieces of Dobri Voynikov and then his influences on theatre and drama are indicated. In the second part, the content and structural features of comedy “The Misunderstood Civilization ” are summarized and evaluated. Comedy is analyzed with a overall impression and comments of contemporary writers about Dobri Voynikov who has great importance in the development of Bulgarian national theatre are referred. After that, the main characters are examined and compared. In the thirth part, linguistic features of comedy has been referred. All Turkish words used in comedy detected and analyzed. Later, types of repeated words and 105 word types are grouped. Furthermore, expression structures and some phrases in the comedy are translated and explained. In the conclusion, the thesis expressed the significant points of the Bulgarian theatre, Dobri Voynikov and his comedy “The Misunderstood Civilization”. It is also mentioned linguistic style of the masterpiece. Finally, the aim and the importance of this study is emphasized. Keywords: Bulgarian Literature, Bulgarian Theatre, Bulgarian Comedy, Bulgarian Playwriting and Dobri Voynikov. 106 KAYNAKÇA Alf Grannes, Kjetil Ra Hauge, Hayriye Süleymanoğlu, A Dictionary of Turkisms in Bulgarian, Oslo, 2002. Bılgarska vızrojdenska drama, Sofya, 1985. Büyük Ansiklopedi, Milliyet Yayın, Cilt 12, 1990. Dobri Voynikov, Krivorazbranata tsivilizatsiya, Sofya, 2003. Elena Nalbantova, Dobri Voynikov, “Krivorazbranata tsivilizatsiya”, Veliko Tırnovo, 2000. Hüseyin Mevsim, Anladın mı, Hacı Kosta? (Bulgar Uyanış Çağı Metinlerindeki Yanlış Algılanan Türkçe Sözcükler Üzerine), s. 251 // Bılgariya i Turtsiya na mejdukulturniya krıstopıt: ezik, istoriya i literatura, Sbornik nauçni dokladi, 2012, Plovdiv. Hüseyin Mevsim, Çağdaş Bulgar Oyunları, Ankara, 2011. İslam Ansiklopedisi. İvan Radev, İstoriya na bılgarskata literatura prez Vızrajdaneto, Veliko Tırnovo, 2007. Jivko İvanov, Dobri Voynikov, "Krivorazbranata tsivilizatsiya” v 64 stranitsi, Plovdiv, 2000. Mehmet Türker Acaroğlu, Türkçeden Bulgarcaya Geçen Kelimeler Sözlüğü, Edirne, 2016. Milen Kumanov, Redove ot biyografiyata, s. 309 // Dobri Voynikov, “Krivorazbranata tsivilizatsiya”, Sofya, 2003. 107 Nikola Vançef, Yusuf Kerimof, G. Klasof, Strahil Nikolof, Tr. Popof, Bulgarca Türkçe Sözlük, Sofya, 1961. Reçnik na bılgarskata literatura, v 3 toma, Sofya, 1976–1982. Reçnik na literaturnite termini, Sofya, 1980. Savelina Banova, Bulgarskiyat glagol, Sofya, 2005. Stiliyan Çilingirov, Dobri Voynikov – jivot, tvorçestvo, idei, s. 321-335 // Dobri Voynikov, “Krivorazbranata tsivilizatsiya”, Sofya, 2003. Temel Britannica – Temel Eğitim ve Kültür Ansiklopedisi, 10. Cilt, 1993. Vasil Stefanov, İstoriya na bılgarskiya teatır, tom 1, Sofya, 1997. Yavuz Ercan, Osmanlı İmparatorluğunda Bulgarlar ve Voynuklar, Ankara, 1989. Yulian Vuçkov, Bılgarska dramaturgiya, 1856-1878, Sofya, 1989. Yuliya Nikolova, Vızrojdenski urotsi, Plovdiv, 2003. Yuriy Prodanov, Vızrojdenska literatura, Sofya, 2002. 108 Elektronik Kaynaklar http: // tr.m.wikipedia.org>wiki>replik http: //www.theatrehistory.com/ancient/bates 001 html www.turkcebilgi.com>vodvil m.nedirnedemek.com m.nedirnedemek.com>müellif-nedir www.tdk.com.tr m.kurandagecenisimler.com www.m.nedirnedemek.com www.sozce.com LingvoSoft Talking Dictionary 2007, (English - Bulgarian) LingvoSoft Talking Dictionary 2007, (English - Turkish) Deyimler Sözlüğü, www.tdk.org.tr Güncel Türkçe Sözlük, www.tdk.org.tr Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, www.tdk.org.tr www.wikipedia.org>wiki>öreke sesliSÖZLÜK (online) https://tr.m.wikipedia.org>wiki>kibarlık budalası http://en.m.wikipedia.org.>wiki>Le Bourgeois Deyim.tk/deyimler-sozlugu www.tr.m.wiktionary.org>wiki 109 EKLER Ek 1: Dobri Voynikov 110 Ek 2: Dobri Voynikov’un Şumnu’daki müzeye dönüştürülen evi Ek 3: Şumnu’da Dobri Voynikov’un adını taşıyan kültür evi 111 Ek 4: “Yanlış Algılanan Uygarlık” komedyasından bir sahne Ek 5: “Yanlış Algılanan Uygarlık” komedyasından bir sahne Download 254.88 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling