Agrar siyosat va qishloq xo’jalik bozorlari doc

3. Импортга чекловлар ва экспортни рағбатлантириш. 
Бир қатор мамлакатларда кўпчилик ўртасида квоталар ҳақиқатдан ҳам 
савдони тезлашишига таъсир кўрсатадими, агар таъсир кўрсатса қандай 
даражада деган квоталарга нисбатан қарама-қарши фикрлар мавжуд. 
Иқтисодий қизиқишлар нуқтаи назаридан буни тушуниш мумкин. Асосий 
келишмовчиликларниг объекти – бу албатта, квоталарнинг баҳосидир. 
Кўпгина фермерлар, асосан, бирон фермани қўшиб олиб кенгайишни 
ҳоҳлаганлари, баҳоларни ҳамма вақт юқори деб ҳисоблайдилар. Квотларнинг 
баҳоси юқори бўлишига энг асосий сабаблардан бири бўлиб, квоталар 
бозорининг яхши амал қилмаётганлиги ҳисобланади. Яхши амал қилаётган 
бозор истеъмолчилар ва хом-ашё етказиб берувчиларнинг кўплиги, 
такомиллашган ахборотлар ва паст меҳнат харажатлари билан тавсифланади. 
Агар бозор кичик бўлса ёки монополлашган бўлса, бозордаги бир неча 
брокерлар, талаб ва таклиф бир-бирига аралашиб кетганлигидан фойдаланиб, 

---

70 
квоталарни аукцион асосида сотиб, фойда олиш учун унинг баҳосини 
оширишлари мумкин. Бунда шундай савол туғилади, мавжуд квоталар 
бозори, самарали бозорми ёки йўқлигини аниқлаш лозим. Агар квоталар 
бозорида айирбошлаш масаласи ечилмаган бўлса, шуни ҳам унутмаслик 
керакки, ҳамма вақт ҳам квоталар айирбошлаш бозори такомиллашмаган 
бозор ҳисобланади. Фақат бунда хавф шундаки, кишилар квоталарни 
айирбошлашда кўплаб хатоликларни амалга оширсалар, бир гуруҳ 
фермерлар гуруҳи уларни эгаллаб олади ва савдо чекловлари қўллашга ўтиб 
оладилар ва бунинг натижасида монополия ривожланиб кетади. 
Назорат саволлари:  
1) Квоталарнинг моҳияти нималарда ўз аксини топади? 
2) Квоталарнинг иқтисодий аҳамияти нималардан иборат? 
3) Ривожланган 
мамлакатлар 
квоталарнинг 
қайси 
турларидан 
фойдаланишади? 
4) Ишлаб чиқаришга ўрнатиладиган квоталар нималардан иборат? 
5) Савдога ўрнатиладиган квоталар нималардан иборат? 
6) Савдога қобилиятлилик деганда нима тушунилади ва у квоталар 
ўрнатишга қандай таъсир кўрсатади? 
7) Импортга чекловлар нима ва унинг иқтисодиётга таъсири нималарда 
акс этади? 
8) Экспортни рағбатлантириш тадбирларига нималар киради ва уларнинг 
қишлоқ хўжалигига таъсири қандай бўлади? 

---

71