Aholi geografiyasi

Javob: 2017-yil bo’yicha, O’zbekistonda tug’ilish koeffitsiyenti 21,9 ‰ ga teng bo’lgan.

Mustaqil yechish uchun topshiriqlar:

№ 24. Yaponiya aholisi 127 000 000 kishini, tug’ilganlar soni esa 1 016 000 tani tashkil etsa, tug’ilish koeffitsiyenti qanchaga teng bo’ladi?
№ 25. Afg’oniston aholisi 2019-yil 1-yanvar bo’yicha, 37 135 635 kishini tashkil etdi. Mos ravishda, tug’ilish koeffitsiyenti 38 ‰ ga teng bo’lsa, tug’ilganlar sonini toping.
№ 26. Chirchiq shahrining aholisi 145 000 kishini, tug’ilish koeffitsiyenti esa 5‰ ni tashkil etsa, tug’ilganlar sonini aniqlang.

6. O’LIM VA UNING KOEFFITSIYENTLARI

O’lim - avlodlarni hayotdan ko’z yumish jarayonini ifodalaydi va qator
(endogen va ekzogen) omillar ta’sirida sodir bo’ladi. O’lim jarayoni ma’lum aholi guruhlari, avlod, davlat va jamiyat taraqqiyoti bosqichlarida ijtimoiy - iqtisodiy

sharoitlarga bog’liq holda, inson hayotining turli davrlarida sodir bo’ladi. O’lim darajasi – o’lim koffitsiyentlari yordamida o’rganiladi.

6. O’lim koeffitsiyenti

O’lim koeffitsiyenti – o’rganilayotgan ma’lum hududdagi umumiy aholiga nisbatan o’lganlar soni bilan aniqlanadi va bunda har 1000 kishiga nisbatan o’lganlar soni bilan ifodalanib, quyidagichicha aniqlanadi:

Ǒ_k= ^Ǒ
𝑆
Bu yerda, Ǒ_k - o’lim koeffitsiyenti (‰);

• 
  1000
  

Ǒ - o’rganilayotgan davrdagi o’lganlar soni;
𝑆 - o’rganilayotgan davrdagi aholining o’rtacha soni.
O’lim koeffitsiyentiga ham aholining yosh va jinsiy tarkibi bevosita ta’sir ko’rsatadi. Aholi tarkibida qariyalar salmog’ining ko’pligi o’lim koeffitsiyentini ko’tarilishiga olib kelishi mumkin.
№ 27. O’zbekistonda 2017-yil yanvar-dekabr holati bo’yicha, vafot etganlar soni 161 500 kishi, 2018-yil 1-yanvar bo’yicha esa 32 653 900 kishini tashkil etgan bo’lsa, o’lim koeffitsiyenti qanchani tashkil etadi?
Yechish. Umumiy aholiga nisbatan o’lim koeffitsiyentini aniqlashda ishni bajarish tartibi quyidagicha amalga oshiriladi:

1. 
   joriy yildagi umumiy aholi soni (S) – 32 653 900 kishi;
   
2. 
   joriy yildagi vafot etganlar soni (Ŏ) – 161 500 kishi;
   
3. 
   formulaga asosan hisoblash amalga oshiriladi:
   

^Ǒk^{= Ŏ}
𝑺

• 
  _{𝟏𝟎𝟎𝟎 =} 161 500
  

32 653 900
= 0,0049 · 1000 = 4,9 ‰

` Javob: O’zbekistonda 2017-yildagi o’lim koeffitsiyenti 4,9 ‰ ni tashkil etadi. Bu esa har 1000 kishiga nisbatan vafot etganlar soni salkam 5 kishiga tengdir.