Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Жаҳон тартиботи тўғрисида ҳозирги диний доктриналар – 
Глобал дунѐқарашни яратиш тўғрисидаги таълимот (масалан, 
бахоизм). Хитойда кенг тарқалган Фалун (Будда Қонуни) 
шафқатсиз мистик сектаси тобора кучга тўлиб бормоқда.
Жаҳон урушлари – Тарихда Биринчи (1914 – 1918) ва 
Иккинчи (1939 – 1945) Жаҳон урушлари бўлиб ўтган. Қатор 
олимлар 1618-1648 йиллардаги 30 йиллик, 1756-1763 йиллардаги 
Етти йиллик ва Наполеон I олиб борган урушларни ўз миқѐсларига 
кўра жаҳон уруши деб ҳисоблайдилар. Жаҳон социалистик 
системасининг парчаланиши билан тугаган 1946-1989 йиллардаги 
“совуқ уруш”ни Учинчи жаҳон уруши деб ҳисоблайдиганлар ҳам 
бор. Баъзи сиѐсатшунослар Фаластин, Афғонистон, Қувайт, Болқон, 
Ироқ, Африканинг шимоли-шарқи ва Кавказда бўлган урушларни 
Тўртинчи жаҳон уруши ѐки “совуқ уруш”ни ҳисобга олмаганда 

---

466 
Учинчи жаҳон урушининг бошланиши деб каромат қилмоқдалар.
Жаҳон фитнаси назарияси – Бу назария масалани кўпроқ 
масонлар, большевиклар ва яҳудийларга тааллуқли деб қаралса-да, 
амалиѐтда у жаҳон сиѐсатига таъсир кўрсатувчи буюк ложалар ва 
жаҳон олгархлари клуби фаолиятида намоѐн бўлмоқда. 
Жаҳон шаҳарлари – “Глобал” иқтисодиѐт тимсоли бўлиб 
чиқаѐтган ва бунда давлатнинг ички вилоятларидан тобора фарқли 
бўлиб бораѐтган халқаро марказ-метрополиялар (Нью-Йорк, 
Гонконг, Сингапур, Истанбул, Москва ва б.). Капитал ва энг 
замонавий 
ахборот 
ва 
коммуникация 
технологияларидан 
фойдаланиш асосидаги ноу-хаулар бу шаҳарларда жамланмоқда. 
Жаҳон қарз инқирози – XXI аср бошида ривожланаѐтган 
мамлакатларнинг ташқи қарзи 2 триллион доллардан ошиб кетди. 
ХВЖ энг камбағал мамлакатлар қарзининг 90 фойизидан кечиш 
тўғрисида қарор қабул қилди. Лекин бу рақам ривожланаѐтган 
давлатлар умумий қарзининг атиги 2 %ни ташкил этади холос. 
Чайқов бозорида капиталнинг виртуал оқимлари кўпинча 
миллий 
валюталар 
курсининг 
тушишига 
ва 
миллий 
бойликларининг 
қадрсизланишига 
олиб 
келади. 
Миллий 
иқтисодиѐтнинг зарур ҳимоя чораларини кўрмаган ҳолда ўз 
эшикларини чет эл капиталига тез очиши 90-йиллар охирида Осиѐ 
молия инқирозининг муҳим сабаби бўлди.