Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Биринчиси – идеократия.У Евроосиѐда ҳар бир фуқаро ва 
давлат олий мақсадларга хизмат қилиши учун евроосиѐчиликни 
уларнинг мафкурасига ва олий маънавий миссиясига айлантириш 
керак, деб ҳисоблайди. 
Иккинчиси – евроосиѐчилик ҳаракати Евроосиѐ танлови деб 
аталадиган ҳаракатни шакллантириши лозим. Бу Евроосиѐнинг 
алоҳида “ландшафт шароити”дан келиб чиқади ва коллектив 
масъулият, ўзаро беғараз ѐрдам, кучли ирода, аскетизм, сабр-чидам, 
бошлиқларга сўзсиз бўйсуниш сингари хислатларни ўз ичига 
олувчи алоҳида ахлоқни талаб қилади. 
 Учинчиси 
– демотия. Бу евроосиѐчиликнинг ҳуқуқий
платформаси негизида турадиган тушунчадир. У қадимги юнон ва 
инглиз демократиясидан фарқли ўлароқ, тамоман янги демократик 
норма бўлиши керак. У либерал демократиядан нусха 
кўчирмаслиги ѐки Россиянинг ўтмишдаги деҳқонча ўз-ўзини 
бошқарув ва ер кенгашлари системасига ўхшамаслиги даркор. 
Демотия евроосиѐча ўзига хос авторитаризмга ва иерархик 
бошқарув системасига таяниши керак. 
Дугиннинг фикрича, Россия Шарқдан ҳам, Ғарбдан ҳам фарқ 
қиладиган ўзига хос маданият эгасидир. Бу маданият негизида 
Евроосиѐ Ғарби ва Евроосиѐ Осиѐсининг қадриятлари туриши 
лозим. Ўз миллатчилик геосиѐсий қарашларидан келиб чиққан 
Дугин Россияни “тарихнинг ўқи” деб эълон қилади, барча жаҳон 
цивилизациялари бу ўқ атрофида айланар эмиш. 
Шунинг учун, деб даъво қилади Дугин, евроосиѐчилар фақат 
мана шу мамлакат аҳолисига суянибгина қитъа устидан тўла 
назорат ўрнатишлари мумкин. 
Россиянинг янги геосиѐсий йўналишлари орасида Дугин 
қарашларидан фарқли ғояларни ўртага қўяѐтган оқимлар ҳам бор. 
Масалан, геосиѐсатчи Р.Ф.Туровский классик геосиѐсатчиларнинг 
Қуруқлик ва Денгиз орасида абадий кураш бориши тўғрисидаги 
қарашлари эндиги шароитларга тўғри келмай қолди, чунки бугунги 
кунда давлатларнинг ижтимоий, сиѐсий, маданий ҳаѐтида, уларнинг 
тузилмасида иккита маданият элементлари бирлашиб кетган, 
шунинг учун бундай курашнинг давом этиши мумкин бўлмай 
қолди, деб қайд қилади. Тарих шуни кўрсатадики, бугунги кунда 
давлатларни қуруқлик ѐки денгиз мамлакати дея аниқ тавсифлаш 

---

193 
мумкин эмас, чунки қуруқлик давлатларининг денгизга чиқиш 
йўлига эга бўлиш ѐки денгиз давлатларининг қуруқликка эҳтиѐжи 
трансмиллий характерга эга бўлиб қолди
1
.
Россия коммунистларининг раҳнамоси Г.А.Зюганов янги 
евроосиѐчиларнинг ғояларига яқин қарашларни намоѐн этаѐтган 
геосиѐсатчилардан биридир. У советлардан кейинги маконда Катта 
Евроосиѐ давлати (бирлашмаси)ни барпо этиш билан Россия 
Болқон мамлкатлари, Араб дунѐси ва аксиламерика кайфиятидаги 
бошқа яқин ўлкаларни бирлаштириши ва бу билан реал ва 
жозибали геосиѐсий омилни барпо этиши мумкин, деб ҳисоблайди. 
“Мувозанатлашган дунѐ” тезисидан келиб чиққан ҳолда, Зюганов 
ўзини Катта Ҳудуд омили асосида “жаҳон куч марказлари”нинг 
геосиѐсий мувозанатини 
сақлаш 
ҳамда 
жаҳон 
халқлари
манфаатларини баравар таъминлаш йўлини топиш тарафдори 
сифатида кўрсатди. У Россия ўз давлатчилигини бўҳрондан 
чиқариш, янги тамойиллар ва технологиялар асосида олдинги 
маънавий чегараларини барпо этиш йўли билан АҚШга қарши янги 
геостратегик куч – қутб шакллантириши мумкин, деб ҳисоблайди. 
Бу жаҳонда сиѐсий ва ҳарбий мувозанатни сақлаш учун етарли 
бўлади
2
. 
Қозоғистон президенти Нурсултон Назарбоев томонидан 
илгари сурилган собиқ СССРнинг республикалари ва Жануби-
Шарқий Осиѐнинг бир қанча давлатлари кириши мумкин бўлган 
“Евроосиѐ Иқтисодий Иттифоқи” ғояси янги евроосиѐчиликнинг 
яна бир оқими бўлди. Бу ғояни рўѐбга чиқариш геоиқтисодий 
нуқтаи назардан кўрсатилган давлатларнинг ўзаро иқтисодий
таъсирини 
янада 
кучайтириши, 
шунингдек 
ҳамкорликда 
трансмиллий иқтисодий, нақлиѐт, коммуникация ва бошқа 
лойиҳаларни 
амалга 
ошириш 
йўли 
билан 
“иқтисодий 
евроосиѐчилик” сиѐсатини ўтказишга кўмаклашиши мумкин.
Янги евроосиѐчиларнинг бошқа бир гуруҳи кўпроқ “миллатчи