Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Панславизм ва панславянчилик – Славян халқларининг 
федерацияси ѐки конфедерациясини ташкил этиш йўли билан барча 
славян халқларининг маданий бирлигини таъминлаш ва уларни 
бирлаштириш ғоясидан иборат миллатчи-сиѐсий мафкура. 
Пассионар этногенез назарияси – Лев Гумилевнинг этногенез 
таълимоти. Бу назарияга мувофиқ, этник системанинг ортиқча 
энергиясининг қизғин ғайрати аутив бунѐдкорлик фаолиятига олиб 
келади. Пассионарлик чақнаш тарзида вужудга келади, 1200-1500 
йил давомида аста-секин сўнади ва этнос ҳаѐтида чуқур из 
қолдиради. Меъморчилик, адабиѐт ва ғояларда қолган бу изларни 
кристаллашган пассионарлик деб аташади. 
Пассионар турткилар (мутация манбалари) – Болқон, Кавказ 
ва Марказий Осиѐни ҳам қўшганда ЕВРОМАЗ чегарасидаги 
этномиллий в этнодиний конфликтларнинг сейсмик фаол зоналари 
ва жойлари билан боғлиқ этник пассионарликнинг мутаген 
манбалари мавжуд. Олимлар пассионар турткиларнинг мутаген 
манбаларини фаол сейсмик-тектоник зоналарнинг геологик 

---

485 
хусусиятлари 
билан 
боғлаб 
тушунтирадилар. 
Ер 
геодинамикасининг гравитацион-конвенция моделига мувофиқ, 
Шарқий Африка остидаги мантиядан чиқаѐтган ѐйилувчи оқимлар 
Евроосиѐ ва Гондва (Африка, Кичик Осиѐ, Ҳиндистон) қитъалари 
плиталари яқинлашишининг ҳаракатлантирувчи кучи бўлган. 
 Перманент инқилоби назарияси – Лев Троцкийнинг тўхтовсиз 
инқилоб геосиѐсий назарияси (1905). Бу назарияга мувофиқ, 
инқилобнинг буржуа босқичини амалга оширган Россия 
пролетариати инқилобнинг социалистик босқичида жаҳон 
пролетариатининг ѐрдами билангина буржуазия устидан узил-кесил 
ғалаба қозониши мумкин. Совет ҳокимиятининг пролетар 
инқилобини Европага экспорт қилиш ҳаракатлари 1919 йилда 
чиппакка чиққач, Троцкий бу назариянинг геосиѐсий йўналишини 
Шарққа буришни таклиф қилган.