Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mustaqil ishlash bo’yicha savollar 1. Interpolyasiya masalasi qanday qo’yiladi
Usulning yoritilishi. Nyuton interpolyasion formulalari teng uzoqlikda joylashgan tugunlar uchun qaralayotgan oraliqning boshi va oxiridagi nuqtalarda funksiyaning qiymatini hisoblash uchun qulay. Ixtiyoriy joylashgan tugunlarda interpolyasiyalashda Lagranj interpolyasion formulasidan foydalaniladi. n i х i ,..., 1 , 0 ixtiyoriy tugunlar va bu tugunlarda x f y funksiyaning i i x f y qiymatlarii berilgan bo’lsin. i х tugunlarda i y qiymatlarni qabul qiladigan n -darajali ko’pxadni Lagranj interpolyasion ko’phadi yordamida qurishni qaraylik. x L n n i i i i n i i i n i х х х х х х х х х х х х х х х х y 1 1 0 1 0 0 Formulaning qoldiq hadi n n n х х х х х х n х R 1 0 1 1 kabi bo’ladi. Bu yerda mn i х i 1 , 0 tugunlar va х nuqta o’z ichiga oladigan eng kichik oraliqda yotadi.. n i i i i i i i n i i n i х х х х х х х х х х х х х х х х х х х х х L 1 1 1 0 1 1 1 0 ifoda Lagranj koefisentlarii deb nomlanadi. 209 Bu holda (4,1) formula quyidagi ko’rinishda bo’ladi. n i i n i n y х L х L 1 Lagranj koeffisentlarini hisoblash uchun quyida keltirilgan sxemadan foydalanish mumkin. i ) ( j i x x j i i D i y i i D y 0 0 x x 1 0 x x 2 0 x x ..... n x x 0 0 D 0 y 0 0 D y 1 0 1 x x 1 x x 2 1 x x ..... n x x 1 1 D 1 y 1 1 D y 2 0 2 x x 1 2 x x 2 x x ..... n x x 2 2 D 2 y 2 2 D y 3 ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ... n i i n x x x П 0 1 n i i i D y S 0 Birinchi satr elementlari yig’indisini 0 D , ikkinchi satr elementlari yig’indisini 1 D va hakozo kabi belgilaymiz. Tagi chizilgan diogonal elementlarning yig’indisini x П n 1 orqali belgilaymiz. Bundan esa n i D х х L i n n i , , 1 , 0 1 bo’lishi kelib chiqadi. Demak n i i i n n D y х х L 1 1 o’rinli bo’ladi. Misol. х y ln funksiyaning 103 , 102 , 101 , 100 х nuqtalardagi qiymatini berilgan bo’lsin. Bu funksiyaning 5 , 100 х bo’lgandagi qiymatini toping va xatolikni baholang. Yechish: Qulaylik uchun hamma hisoblashlarni jadvalga joylashtiramiz.! i ) ( j i x x j i i D i y i i D y 0 0,5 -1 -2 -3 -3,0 4,60517 -1,53500 1 1 -0,5 -1 -2 -1,0 4,61512 -4,61512 2 2 1 -1,5 -1 3,0 4,62797 1,54365 3 3 2 1 -2,5 -1,5 4,63473 -3,08582 375 , 9 0 1 n i i n x x x П 769834 0 n i i i D y S Bu holda 21156 . 8 69834 . 7 375 . 9 5 . 100 3 0 4 i i i D х y Lagranj formulasi qoldiq hadi 3 n bo’lganda . ! 4 3 2 1 0 3 х х х х х х х х f х R iv 210 kabi bo’ladi. Biz qarayotgan misolda 5 , 100 , 103 , 102 , 101 , 100 3 2 1 0 x x x x х va 103 100 . х x f ln bo’lgani uchun 4 6 x f iv bo’ladi. Demak 8 4 3 10 23 , 0 5 , 3 5 , 2 5 , 1 5 , 0 ! 4 100 6 5 , 100 R . Teng uzoklikda joylashgan tugunlarda y funksiyaning qiymatlari berilgan. Nyutonning birinchi va ikkinchi interpolyasion formulalari yordamida ko’phad quring va х nuqtadagi qiymatini hisoblang. x y № x x y № x 1,375 1,380 1,385 1,390 1,395 1,400 5,04192 5,17744 5,32016 5,47069 5,62968 5,79788 1 1,3832 0,115 0,120 0,125 0,130 0,135 0,140 8,65729 8,29729 7,95829 7,64893 7,36235 7,09613 2 0,1264 3 1,3926 4 0,1315 5 1,3862 6 0,1232 7 1,3934 8 0,1334 9 1,3866 10 0,1285 11 1,3795 12 0,1356 x y № x x y № x 1,415 1,420 1,425 1,430 1,435 1,440 1,445 0,888551 0,889599 0,890637 0,891667 0,892687 0,893698 0,894688 13 1,4179 0,150 0,155 0,160 0,165 0,170 0,175 0,180 6,61659 6,39989 6,19658 6,00551 5,82558 5,65583 5,42667 14 0,1521 15 1,4258 16 0,1611 17 1,4396 18 0,1662 19 1,4236 20 0,1542 21 1,4315 22 0,1625 23 1,4215 24 0,1711 25 1,4277 26 0,1753 Teng uzoklikda joylashmagan tugunlarda y funksiyaning qiymatlari berilgan. Lagranj interpolyasion formulalari yordamida ko’phad quring va х nuqtadagi qiymatini hisoblang. x y № x x y № x 0,43 1,63597 1 0,702 0,02 1,02316 2 0,102 0,48 1,73234 3 0,512 0,08 1,09590 4 0,114 0,55 1,87686 5 0,645 0,12 1,14725 6 0,125 0,62 2,03345 7 0,736 0,17 1,21483 8 0,203 0,70 2,22846 9 0,608 0,23 1,30120 10 0,154 0,75 2,35973 11 0,478 0,30 1,40976 12 0,087 X y № x x y № x 0,35 2,73951 13 0,526 0,68 0,80866 14 0,896 0,41 2,30080 15 0,453 0,73 0,89492 16 0,812 0,47 1,96864 17 0,482 0,80 1,02964 18 0,774 0,51 1,78776 19 0,552 0,88 0,20966 20 0,955 0,56 1,59502 21 0,436 0,93 1,34087 22 0,715 0,64 1,34310 23 0,635 0,99 1,52368 24 0,984 211 0,69 1,16321 25 0,667 1,07 1,75826 26 0,845 Mustaqil ishlash bo’yicha savollar 1. Interpolyasiya masalasi qanday qo’yiladi ? 2. Nyutonning 1 va 2-interpolyasion formulalarini va qo’llash hollarini tushintirib bering. 3. Lagranj interpolyasion formulasi va qo’llash hollarini tushintirib bering. 4. Nyuton va Lagranj interpolyasion formulalarining qoldiq hadi qanday baholanadi ? 7. Funksiyalarni sonli integrallash. To`g`ri to`rtburchaklar, trapetsiyalar, Simpson formulalari Ishdan maqsad: Aniq integrallarning qiymatini taqribiy hisoblashning trapesiya va Simpson formulalari hamda ularning qoldiq hadlarini baholashni o’rganish; hisoblash ishini tashkil qilish va bajarish; masalani yechish dasturini tuzish va sonli natijalar olish. Quyidagi b a dx x f f I (1) aniq integralning qiymatini taqribiy hisoblashni qaraylik. Bu yerda x f - b a, oraliqda uzluksiz bo’lgan funksiya. b a, integrallash oralig’ini n ta uzunligi n a b h ga teng bo’lgan n n x x x x x x , ,....., , , , 1 2 1 1 0 kesmalarga ajratamiz. Agar tugunlarda x f ning qiymatini n i x f y i i ,..., 2 , 1 , 0 kabi belgilasak b a n n y y y y y h dx x f f I 2 ...... 2 1 2 1 0 (2) umumiy trapesiyalar formulasi deyiladi. Bu formula geometrik nuktai-nazardan integral ostidagi x f y funksiyaning grafigini tugun nuqtalarni tutashtiruvchi siniq chiziq bilan almashtirishdan iboratdir. Faraz qilaylik m n 2 juft son bo’lsin. b a, integrallash oralig’ini n ta uzunligi m a b n a b h 2 ga teng bo’lgan n n x x x x x x , ,....., , , , 1 2 1 1 0 kesmalarga ajratamiz. 2 2 4 2 1 2 3 1 2 0 ...... 2 ...... 4 3 m b a m m y y y y y y y y h dx x f f I (3) Simpson formulasi deyiladi. (3) formula geometrik nuktai-nazardan integral ostidagi x f y funksiyaning grafigini har bir oraliqda parabolalar bilan almashtirishdan iboratdir. 212 Misol. 1 0 1 x dx I integralning qiymatini trapesiyalar va Simpson formulalari yordamida taqribiy hisoblang. Yechish. 1 , 0 kesmani 10 n ta 10 9 2 1 1 0 , ,....., , , , x x x x x x kesmalarga ajratamiz. Har bir i x nuqtada 10 ,..., 2 , 1 , 0 i x f y i i qiymatlarni hisoblaymiz va quyidagi jadvalga joylashtiramiz. i x i y i 0 0 1,000 1 0,1 0,909 2 0,2 0,833 3 0,3 0,769 4 0,4 0,715 5 0,5 0,667 6 0,6 0,625 7 0,7 0,588 8 0,8 0,556 9 0,9 0,526 10 1,0 0,500 Trapesiyalar formulasiga ko’ra 694 , 0 938 , 6 1 , 0 25 , 0 526 , 0 556 , 0 588 , 0 625 , 0 667 , 0 715 , 0 769 , 0 833 , 0 909 , 0 5 , 0 1 , 0 2 ...... 2 1 1 0 10 9 2 1 0 y y y y y h x dx I T Simpson formulasiga ko’ra 8 6 4 2 1 0 9 7 5 3 1 10 0 2 4 3 1 y y y y y y y y y y y h x dx I S 693 , 0 458 , 5 836 , 13 75 , 0 3 1 , 0 729 , 2 2 459 , 3 4 75 , 0 3 1 , 0 556 , 0 625 , 0 715 , 0 833 , 0 2 526 , 0 588 , 0 667 , 0 769 , 0 909 , 0 4 25 , 0 5 , 0 3 1 , 0 Integrallarning qiymatini 3 xona aniqlikda trapesiya va Simpson formulalari yordamida hisoblang. 1. 6 , 1 8 , 0 2 1 2x dx 2. 8 , 2 2 , 1 2 2 , 3 x dx 3. 2 1 2 3 , 1 2x dx 4. 2 , 1 2 , 0 2 1 x dx 5. 4 , 1 6 , 0 2 3 2x dx 6. 2 , 1 4 , 0 2 5 , 0 2 x dx 213 7. 4 , 2 4 , 1 2 1 3x dx 8. 4 , 2 2 , 1 2 5 , 0 x dx 9. 2 , 1 4 , 0 2 3 x dx 10. 6 , 1 6 , 0 2 2 1 x dx 11. 3 2 2 1 x dx 12. 5 , 1 5 , 0 2 2 x dx 13. 6 , 2 2 , 1 2 6 , 0 x dx 14. 2 , 2 4 , 1 2 1 3x dx 15. 8 , 1 8 , 0 2 4 x dx 16. 6 , 2 8 , 1 2 25 , 0 x dx 17. 6 , 1 6 , 0 2 8 , 0 x dx 18. 2 2 , 1 2 2 , 1 x dx 19. 2 , 2 4 , 1 2 6 , 0 2x dx 20. 2 , 4 2 , 3 2 1 5 , 0 x dx 21. 8 , 1 8 , 0 2 3 , 0 2x dx 22. 0 , 2 2 , 1 2 5 , 1 5 , 0 x dx 23. 1 , 3 1 , 2 2 3 x dx 24. 3 , 2 3 , 1 2 1 2 , 0 x dx 25. 4 , 1 4 , 0 2 5 , 0 12x dx 26. 3 , 2 3 , 1 2 4 , 0 3x dx 27. 8 , 2 4 , 1 2 7 , 0 5 , 1 x dx Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling