Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti
Download 7,17 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 18. Давление в жидкости и газе. Расчет давления жидкости на дно и стенки сосуда Вариант 1
- 1. «Suyuqlik va gazlarning eng muhim fizik xossalari» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli
- «Suyuqlik va gazlarning eng muhim fizik xossalari» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi
- Yechish: = γ/g = 7063 / 9,81 = 720 kg/m 3 . 2-masala.
- Yechish
- Mustaqil yechish uchun mashqlar 1-masala
- Sinov savollari: 1.
- Bosim o’lchagich asboblar
Sinov savollari 1. Suyuqlikka qanday kuchlar ta’sir etadi? 2. Gidrostatik bosim deb nimaga aytiladi? Bu tushunchaning ma’nosini qanday formula ifodalaydi? 3. Berilgan nuqtadagi gidrostatik bosim, yuzaga ta’sir etuvchi o’rtacha bosim qanday aniqlanadi? 4. Gidrostatik bosimning asosiy xossalarini ayting. 5. Erkin sirt deb nimaga aytiladi? Uning shakli qanday kuchlardan bog’liq? 6. Gidrostatikaning asosiy tenglamasini bosimlar ko’rinishida yozing. Uni izohlang. 7. Paskal qonunini ayting va uni izohlang. 8. Gidrostatikaning asosiy tenglamasini naporlar ko’rinishida yozing. Uning fizik ma’nosini izohlang. 9. Absolyut, ortiqcha (manometrik) va vakuummetrik bosim deb nimaga aytiladi? Muammoli savollar 1. Bosim qanday birliklarda o’lchanadi? SI birliklar sistemasi va boshqa birliklar sistemalarida bosimning birliklari orasidagi bog’lanishlarni ayting. 2. Bosimi aniq bo’lgan nuqtadan yuqorida turgan nuqta uchun gidrostatikaning asosiy tenglamasini yozing. Xuddi shunday shu nuqtadan quyidagi nuqta uchun ham. 3. Paskal qonunini ifodalovchi tajribani shakllarda izohlang va shu qonunga ko’ra gidrostatik bosim uchun qanday formula o’rinli? 4. Tutash idishlar deb nimaga aytiladi? Tutash idishlar qonunini izohlang. 5. Gidravlik zichlagichning ishlash jarayonini rasmlar orqali izoglang. Adabiyotlar 1. Умаров А.Ю. Гидравлика. – Тошкент: Ўзбекистон, 2002. – 460 б. 2. Чугаев Р.Р. Гидравлика. Учебник. - Л.: Энергоатомиздат, 1982. - 672 с. 3. Ҳамидов А.А., Исанов Ш.Р. Гидравлика. Ўқув қўлланма. – Тошкент: ЎзМУ нашри, 2003. 64 18. Давление в жидкости и газе. Расчет давления жидкости на дно и стенки сосуда Вариант 1 Бруски 1 и 2 помещены в воду так, что грани Б и В находятся на одном уровне. I. На какую грань давление наименьшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г II. На какую грань давление наибольшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г III. На какие горизонтальные грани давление одинаковое? 1. А и Б; 2. Б и В; 3. В и Г; 4. А и В; 5. Б и Г. IV. Чтобы вычислить давление жидкости на дно сосуда, надо знать: 1. плотность и высоту столба жидкости. 2. вес жидкости и площадь дна. 3. вес и объем жидкости. V. Современные подводные лодки опускаются на глубину до 400 м. вычислите давление в морской воде на этой глубине. Плотность морской воды 1030 кг/м 3 . 1. 20 000 Па; 2. 20 600 Па; 3. 6800 Па; 4. 4 040 000 Па; 5. 1030 Па. Вариант 2 Пластинки А, Б, В, Г помещены в сосуд с водой так, как показано на рисунке. I. На какую пластинку давление наименьшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г II. На какую пластинку давление наибольшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г III. На какие пластинки давление одинаковое? 1. А и Б; 2. Б и В; 3. В и Г; 4. А и В; 5. Б и Г. IV. Зависит ли давление жидкости на дно и стенки сосуда от плотности жидкости? 1. Не зависит. 2. Давление жидкости прямо пропорционально плотности жидкости. 3. Давление жидкости обратно пропорционально плотности жидкости. V. Чему равно давление в цистерне, наполненной нефтью, на глубине 2,5 м? Плотность нефти 800 кг/м 3 . 1. 2 Па; 2. 19 600 Па; 3. 680 Па; 4. 2000 Па; 5. 1030 Па. Вариант 3 I. Давление внутри жидкости на одной и той же глубине… 1. сверху вниз больше, чем снизу вверх. 2. сверху вниз меньше, чем снизу вверх. 3. одинаковое по всем направлениям. II. Как изменится давление на тело с увеличением глубины погружения в жидкость? 1. Увеличится 2. Уменьшится 3. Не изменится III. Изменится ли давление на металлическую пластинку, лежащую на дне сосуда с водой, после того, как в сосуд опустили деревянный брусок? 1. Увеличится 2. Уменьшится 3. Не изменится IV. Зависит ли давление жидкости на дно сосуда от площади дна? 1. Не зависит. 2. Тем больше, чем больше площадь. 3. Тем меньше, чем меньше площадь. V. Какое давление испытывает человек на глубине 2 м? Плотность морской воды 1030 кг/м 3 . 1. 20 200 Па; 2. 20 900 Па; 3. 6800 Па; 4. 4 120 000 Па; 5. 1030 Па. Вариант 4 Пластинки А, Б, В, Г расположены в сосуде с водой. I. На какую пластинку давление наибольшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г II. На какую пластинку давление наименьшее? 1. А 2. Б 3. В 4. Г III. На какие пластинки давление одинаковое? 1. А и Б; 2. Б и В; 3. В и Г; 4. А и В; 5. Б и Г. IV. Чтобы вычислить давление жидкости на стенки сосуда, надо знать… 1. плотность и высоту жидкости. 2. площадь стенки сосуда и вес жидкости. 3. вес и объем жидкости. V. Какое давление производит столб ртути высотой 5 см? Плотность ртути 13 600 кг/м 3 . 1. 20 000 Па; 2. 20 600 Па; 3. 6700 Па; 4. 4 120 000 Па; 5. 68 000 Па. 65 «GIDRAVIKA» fanidan amaliyot va laboratoriya mashg’ulotlarida O’QITISH TEXNOLOGIYALARI 66 1. «Suyuqlik va gazlarning eng muhim fizik xossalari» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli O’quv soati – 2 soat Talabalar soni: 25 ta O’quv mashg’ulot shakli Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan amaliy mashg’ulot Amaliyot rejasi 1. Zichlik va solishtirma og’irlik. 2. Siqiluvchanlik. 3. Temperaturaviy kengayish. 4. Qovushoqlik. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Suyuqlik va gazlarning eng muhim asosiy fizik xossalari haqida tushuncha berish; hisob imkoniyatlaridan samarali foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish; ularni amaliyotga qo’llashni o’rganish. Pedagogik vazifalar: O’quv faoliyati natijalari: Har xil suyuqliklarning zichlik va solishtirma og’irliklarini topish bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qovushoqlikni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Temperaturaviy kengayish koeffisiyentini va hajmni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qo’yilgan savollarga javob beradilar; Suyuqliklarning zichlik va solishtirma og’irliklarini topadilar; Suyuqliklarning qovushoqligini aniqlaydilar; Temperaturaviy kengayish koeffitsiyentini va hajmni aniqlaydilar. O’qitish vositalari Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska ekspert varaqlari, grafiklardan foydalanish. O’qitish usullari-texnikasi Amaliy mashg’ulot, topshiriqlar, amaliy ishlash usuli, suhbat, guruhlarda ishlash usuli. Bahs munozara usuli. Charxpalak O’qitish shakllari Individual, guruh O’qitish sharoiti Texnik vositalar bilan ta’minlangan, guruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya. Monitoring va baholash Og’zaki savollar, blis-so’rov «Suyuqlik va gazlarning eng muhim fizik xossalari» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi Ish bosqich- lari O’qituvchi faoliyatining mazmuni Tinglovchi faoliyatining mazmuni 1-bosqich (20 min) 1.1. O’quv mashg’uloti savollarni tahlil qiladi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Tinglovchilarning mashg’ulotdagi faoliyatini baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova). 1.3. Mavzu bo’yicha tayyorlangan topshiriqlarni tarqatadi.(2-ilova). 1.4. Savollar berib suhbat tarzida tinglovchilar bilimlarini jonlantiriladi Tinglaydilar. Tinglaydilar. Topshiriqlar bilan tanishadilar Javob beradilar 67 2 -bosqich Asosiy bo’lim. (50 min) 2.1. Topshiriqlarni aniqlaydi va guruhda ishlashni tashkil etadi. Yechimni tekshiradi va baholaydi. (3-ilova). 2.2. Topshiriqlar mazmunini tushuntiradi va bajarish bo’yicha maslahatlar beradi. 2 ta mini guruxga ajraladilar. Topshiriqda keltirilgan savollarga 1-2 javob tayyorlaydi. 3-bosqich. Yakun lovchi (10 min) 3.1. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi. 3.3. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar beradi. Savollar beradilar UMKga qaraydilar. Mustaqil ish topshiriqlari va uy vazifalarini yozib oladilar Suyuqlik deb ikkita alohida xususiyatga ega bo‘lgan fizik jismga aytiladi: yetarlicha kishik kuch ta’sirida ham o‘z hajmini keskin o‘zgartiruvchan va oquvchan, yengil qo‘zg‘aluvchan. Boshqacha aytganda, suyuqliklar – bu molekulalari betartib joylashgan, vaqti-vaqti bilan bir muvozanat holatdan boshqasiga sakrab o‘tib turadigan moddalar. Suyuqlikning eng muhim mexanik xarakteristikalari bu uning zichligi, solishtirma og‘irligi va qovushoqligi. Qisqacha nazariy ma’lumotlar va asosiy hisob formulalari Zichlik ( ) – bu suyuqlik birlik hajmining massasi (kg/m3): = m/V, bunda m – massa (kg); V – hajm (m 3 ). Suv zichligining temperaturadan bog‘liqligi sezilarsiz. Ko‘plab gidrodinamik hisob jarayonlarida suyuqlikning siqiluvchanlik va temperaturaviy kengayishini hisobga olinmaydi, masalan, +4 °S da suvning zichligi 1000 kg/m3 deb qabul qilinadi. Solishtirma og‘irlik ( ) – bu suyuqlik birlik hajmining og‘irligi (N/m 3 ): = G/V, bunda G – og‘irlik (og‘irlik kuchi, N); V – hajm (m 3 ). Solishtirma og‘irlik va zichlik erkin tushish tezlanishi (suv uchun +4 °S da g = 9810 N/m 3 = 9,81 m/s 2 10 m/s 2 ) orqali o‘zaro quyidagicha bog‘langan: = g. Qovushoqlik – bu suyuqlikning harakati paytida uning zarrachalari o‘zaro siljigandagi qarshilikdan kelib chiqadigan ichki ishqalanashini namoyon qiluvchi xossasi. Suyuqliklardagi ishqalanishni qattiq jismlardagi siljish yoki qirqish bilan taqqoslash mumkin. Tinch turgan suyuqlik o‘zining qovushoqligini namoyon qilmaydi, unda faqat normal kuchlanishlargina namoyon bo‘ladi. Miqdor jihatidan qovushoqlik o‘zaro bir- biriga juda sodda almashinuvchan dinamik va kinematik qovushoqliklar orqali ifodalanadi. Dinamik qovushoqlik ( ): SI birliklar sistemasida Pas = N s / m 2 ; SGS birliklar sistemasida Puaz (Pz), masalan 1 Pas = 10 Pz. Kinematik qovushoqlik ( ): = / , m 2 /s . Temperaturaning oshishi bilan qovushoqlikning kama-yishi barcha suyuqliklarga xos. Ammo katta bosimlarda bosimning oshishi bilan suyuqlikning qovushoqligi tez oshadi. Bu hodisa faollashuv energiyasining o‘shishi va relaksatsiya vaqtining mos kattalashishidan bog‘liq. Shuning uchun, suyuqlikning qovushoqligi uning jinsidan, temperaturasidan va bosimidan bog‘liq. 68 Suyuqlik va gazlarning asosiy fizik xossalari Misollar: 1-masala. Benzinning solishtirma og’irligi γ =7063 N/m 3 . Uning zichligini aniqlang. g = 9,81 m/s 2 – erkin tushish tezlanishi. Yechish:____=_γ/g_=_7063_/_9,81_=_720_kg/m__3__._2-masala.'>Yechish: = γ/g = 7063 / 9,81 = 720 kg/m 3 . 2-masala. Dizel yog’ining zichligi = 878 kg/m 3 . Uning solishtirma og’irligini aniqlang. Yechish: γ = g = 878 9,81 = 8613 N/m 3 . 3-masala. Diametri d = 100 mm li mis sharning havodagi og’irligi 45,7 N, suyuqlikka tushirilgandagisi esa 40,6 N. Suyuqlikning zichligini aniqlang Yechish: Siqib chiqarilgan suyuqlikning V hajmini va G og’irligini aniqlaylik: G = G h - G s ; G = 45,7 – 40,6 = 5,1 H; 0 0 gz p C ; V= d 3 /6 = 3,14 0,1 3 / 6 = 0,52310 -3 m 3 . Endi suyuqlikning zichligini topaylik: ) /(gV G = 5,1 / (9,81 0,523 10 -3 ) ≈ 994 kg/m 3 . 4-masala. Er sirtning dengiz sathidagi atmosfera bosimi p Па 0 4 10 1 , ga, xavo harorati t C 27 0 bo’lsa, dengiz sathidan h м 1000 balandlikdagi bosimni aniqlansin. Yechish: Aniqlanishi kerak bo’lgan bosim p p z z g 0 0 ( ) tenglikdan topiladi. Bu yerda z z h z 0 0 1000 ga teng. Endi zichlikni aniqlaymiz: p RT кг м кг м 0 4 10 1 10 287 14 273 27 1175 3 3 , , ( ) , . YUqoridagi tenglikdan bosimni aniqlaymiz: p z z Па кг м кг м 10 1 10 1175 9 8 1000 101 10 1 5 500 10 1 10 115 10 8 95 4 0 0 3 4 4 3 3 , , , ( , ( ) ( , , ) , . 5-masala. Harorat o’zgarmas bo’lgan atmosfera chegarasini aniqlang (bu chegarada bosim p 0 dengiz sathida bosim atmosfera bosimiga teng deb, xavo zichligi 1175 3 , кг м ga teng. Gidrostatik tenglamadan izlangan sirtning balandligini topamiz: h z z p p p g км ( ) , , , , 0 0 0 4 0 10 1 10 1175 9 8 8 8 . Mustaqil yechish uchun mashqlar 1-masala. Neftning zichligi (kg/m3) ga teng. Uning SI birliklar sistemasidagi γ solishtirma ogirligini toping. Ogirligi G (kN) ga teng neft qanday hajmni egallashini hisoblang. Boshlangich ma’lumotlar Variantlar № 1 № 2 № 3 № 4 № 5 (kg/m3) 700 750 800 850 900 G (kN) 80 90 100 110 120 69 2-masala. Suyuqlikning kinematik qovushoqligi ν (sm 2 /s). Agar uning solishtirma ogirligi γ (kN/m 3 ) bo’lsa, u holda uning SI birliklar sistemasidagi dinamik qovushoqligini toping. Boshlangich ma’lumotlar Variantlar № 1 № 2 № 3 № 4 № 5 ν (sm 2 /s) 0,28 0,29 0,30 0,31 0,32 γ (kN/m 3 ) 6,87 7,36 7,85 8,34 8,83 3-masala. Idishning hajmi V (litr). Agar uni to’ldirib turgan suyuqlikning zichligi (kg/m3) bo’lsa, u holda uning ogirligi qancha? Idishning sof ogirligi 2 kg s. Javobni SI birliklar sistemasida bering. Boshlangich ma’lumotlar Variantlar № 1 № 2 № 3 № 4 № 5 V (litr) 10 20 30 40 50 (kg/m3) 800 850 900 950 1000 Sinov savollari: 1. Suyuqlik va gaz moddalari tuchunchalarini ayting va misollar keltiring. 2. Bosim, zichlik, temperatura va solishtirma og’irlik deb nimaga aytiladi? 3. Kinematik va dinamik qovushoqlik, issiqlik diffuziyasi nima? 4. Mexanik parametrlar (masalan, qovushoqlik va bosim, zichlik, bosim va hokazo) o’rtasidagi o’zaro bog’lanishni qanday izohlaysiz? 5. Suv va havoning xossalari haqida nimalarni bilasiz? 2. «Bosim o’lchagich asboblar» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik modeli O’quv soati – 2 soat Talabalar soni: 25 ta O’quv mashg’ulot shakli Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan amaliy mashg’ulot Amaliyot rejasi 1. Bosim o’lchagich asboblar haqida qisqacha ma’lumotlar. 2. Asosiy qonunlar. 3. Masalalar yechish. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Suyuqlik va gazlarning eng muhim asosiy fizik xossalari haqida tushuncha berish; hisob imkoniyatlaridan samarali foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish; ularni amaliyotga qo’llashni o’rganish. Pedagogik vazifalar: O’quv faoliyati natijalari: Har xil suyuqliklarning zichlik va solishtirma og’irliklarini topish bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qovushoqlikni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Temperaturaviy kengayish koeffisiyentini va hajmni aniqlash bo’yicha bilimni mustahkamlash; Qo’yilgan savollarga javob beradilar; Suyuqliklarning zichlik va solishtirma og’irliklarini topadilar; Suyuqliklarning qovushoqligini aniqlaydilar; Temperaturaviy kengayish koeffitsiyentini va hajmni aniqlaydilar. O’qitish vositalari Ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska ekspert 70 Rasm 2.1 varaqlari, grafiklardan foydalanish. O’qitish usullari-texnikasi Amaliy mashg’ulot, topshiriqlar, amaliy ishlash usuli, suhbat, guruhlarda ishlash usuli. Bahs munozara usuli. Charxpalak O’qitish shakllari Individual, guruh O’qitish sharoiti Texnik vositalar bilan ta’minlangan, guruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya. Monitoring va baholash Og’zaki savollar, blis-so’rov «Bosim o’lchagich asboblar» mavzusidagi amaliyot mashg’ulotining texnologik xaritasi Ish bosqich- lari O’qituvchi faoliyatining mazmuni Tinglovchi faoliyatining mazmuni 1-bosqich (20 min) 1.1. O’quv mashg’uloti savollarni tahlil qiladi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Tinglovchilarning mashg’ulotdagi faoliyatini baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova). 1.3. Mavzu bo’yicha tayyorlangan topshiriqlarni tarqatadi.(2-ilova). 1.4. Savollar berib suhbat tarzida tinglovchilar bilimlarini jonlantiriladi Tinglaydilar. Tinglaydilar. Topshiriqlar bilan tanishadilar Javob beradilar 2 -bosqich Asosiy bo’lim. (50 min) 2.1. Topshiriqlarni aniqlaydi va guruhda ishlashni tashkil etadi. Yechimni tekshiradi va baholaydi. (3-ilova). 2.2. Topshiriqlar mazmunini tushuntiradi va bajarish bo’yicha maslahatlar beradi. 2 ta mini guruxga ajraladilar. Topshiriqda keltiril- gan savollarga 1-2 javob tayyorlaydi. 3-bosqich. Yakun lovchi (10 min) 3.1. Mavzu bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi tinglovchilar faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi. 3.3. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar beradi. Savollar beradilar UMKga qaraydilar. Mustaqil ish topshi-riqlari va uy vazifala-rini yozib oladilar Bosim o’lchagich asboblar Download 7,17 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling