Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

Savol va topshiriqlar:
1. Yuqorida mutaxassislar tomonidan asar qahramonlari shax-
siga berilgan tavsiflarga diqqat qiling. Ularga o‘z munosabatingiz-
ni bildiring. 
2. Istalgan badiiy asarning qahramonlariga o‘zingiz tavsifno-
ma yozing. Qahramonlar tabiatidagi hislatlarni munosib baholash-
ga urinib ko‘ring.
3. Badiiy asarlardan biridagi ikki qarama-qarshi timsolni bir-
biri bilan taqqoslab qiyosiy xarakteritika yozing. Ular tabiatiga xos 
bo‘lgan ijobiy va salbiy hislatlarning sabablari va manbalari haqida 
xolis mulohaza yuriting.
4. Badiiy bitiklarning qahramonlarini baholashda ularga qan-
day yondashgan ma’qul, sizningcha? Nima uchun? 
5. Badiiy asarlarning qahramonlariga xos bo‘lgan «ijobiy» va 
«salbiy» singari tushunchalarga o‘z munosabatingizni bildiring. 
Ularga shunday yondashish mumkinmi? Nima uchun?
6. «Men suygan suyukli» yoki «Do‘stim va muhabbat» mav-
zularidan birida (yoki o‘zingiz istagan biror mavzuda) esse yoz-
ing. Unda shaxsni tavsiflashga urg‘u bering. Qahramoningiz fe’l-
atvoridagi xususiyatlarni tahlilga torting.

---

312
313
ADABIYOTDAN DARS SHAKLLARI (TURLARI)
Reja:
1. Adabiyot o‘qitish metodikasi ilmidagi dars shakllari.
2. Dars va uning maqsadiga ko‘ra turlari. 
3. Darsning shakliga ko‘ra turlari.
4. Ularning tasnifi va talqini.
Keyingi vaqtlarda umumiy o‘rta ta’lim maktablarida darsning 
uy vazifasini so‘rash, uni mustahkamlash, yangi darsni tushunti-
rish va uni mustahkamlash, uyga topshiriq berish singari an’anaviy 
tizimiga qat’iy amal qilishdan voz kechilgan. Ayni holat adabiyot 
o‘qitish kechimiga yangicha yondashuvni taqozo etib, muallimlar-
ni o‘quvchilar faolligini oshiradigan saboq turlaridan foydalan-
ishga undamoqda. Tashabbuskor adabiyot o‘qituvchilari bugungi 
kunda darsning bir qator yangi shakllari bilan ish olib bormoqdalar. 
Zamonaviy adabiyot saboqlariga tegishli tamoyillarni aniqlash 
uchun, avvalo, darsning o‘zi nima ekani haqida tushunchani yana 
bir marta mustahkamlab olish zarur. Dars – ta’limning o‘quvchilar 
tomonidan o‘zlashtrilishi lozim bo‘lgan bilim, shakllantirilishi 
zarur bo‘lgan ko‘nikma, malaka, dunyoqarash va axloqiy-este-
tik sifatlarni o‘zlashtirish maqsadida tashkil etiladigan shakli. 
Ta’limning bunday shakli doimiy shug‘ullanadigan o‘quvchilar ja-
moasi uchun mo‘ljallangan bo‘lib sinf-dars tizimida qo‘llaniladi
143
. 
Dars maktab da o‘quv ishlarini tashkil etishning asosiy shakli bo‘lib, 
bir xil guruh yoki sinfdagi o‘quvchilar bilan qat’iy jadval asosida 
o‘tkaziladi. Unda ta’lim-tarbiyaviy maqsadlar amalga oshiriladi. 
Umumiy o‘rta ta’lim maktabida sinf-dars tizimi jamoaviy o‘qitish 
shakli sifatida alohida ijtimoiy axamiyatga ega. Chunki u maktab 
yoshidagi bolalarga ommaviy ta’lim berishga, o‘quvchilarni ja-
moaviy va ijtimoiy faollik, milliy g‘oyaga uyg‘un, vatansevarlik, 
insonparvarlik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi. Darsdan maqsad 
o‘quvchilarga bilim berish va ular olgan bilimni amalda qo‘llay 
oladigan darajaga yetkazishga erishish, har bir o‘quvchida komil 
shaxsga xos fazilatlarni shakllantirishdir. 
143
https://ru.wikipedia.org/wiki/

---

313
Darsning maqsadiga ko‘ra turlari quyidagicha: 
1) mavzuni o‘rganish, umumiy ma’lumotlar bilan tani shish, 
yangi bilimlarni o‘zlashtirish va olingan bilimlarni amaliyotda 
qo‘llash darsi; 
2) o‘tilgan mavzuni mustahkamlash darsi; 
3) o‘quvchilar bilim va ko‘nikmalarini tekshirishga qaratilgan 
nazorat darsi; 
4) ikki yoki undan ortiq dars turlarining birga qo‘llanilishidan 
yuzaga kelgan aralash dars. 
Darslar tuzilmasini uning maqsadi va mazmuni belgilaydi. 
Har bir fan yuzasidan tashkil etiladigan darslar o‘quv dasturiga 
mos tarz da o‘tiladi. Dars davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturi 
talablaridan kelib chiqqan holda tashkil etiladi. 
O‘qitish amaliyotida darsning shakliga ko‘ra quyidagi turlari 
mavjud: