Амалий машғулот. №3 Илмий тадқиқот ўтказиш режасини тузиш

Кашфиёт илмий фаолиятнинг энг юқори даражадаги намойишидир.
Кашфиёт объектлари уч хил бўлиши мумкин: 
-Қурилма бўйича кашфиёт; 
-Усул бўйича кашфиёт; 
-Ишлаб чиқаришга қўллаш бўйича кашфиёт. 
Қурилма бўйича кашфиётларга маълум конструкция воситалари, қурилмаларнинг 
узел ва деталлари, уларнинг жойлашиши ва ўлчамларига тегишли янгиликлар киради.
Усул бўйича кашфиётлар технологик жараёнлар, воситалар, ечимлар ва параметрларга 
тааллуқли бўлади. 
Ишлаб чиқаришга қўллаш бўйича кашфиётлар- маълум бир предметни бошқа жойда 
бошқа мақсадда ишлатиш бўйича таклифларни ўз ичига олади.
Кашфиётни очиш бу бажарилган илмий ишнинг ичида энг тараққий eтган, ўзида 
янгиликни сақлаган, ижобий томонларга эга бўлган ва бошқалардан жиддий фарқ қилган 

---

eлементни ажрата олиш демакдир. Одатда кашфиёт илмий ишни ичида беркиниб ётади, 
муаллиф уни оча билиши керак. 
Кашфиётни очиш берилган объектлар гурухидаги умумий, фойдали ва янги 
томонларни топиш ва уни бошқа кашфиётлардан фарқини аниқлаб, ижобий томонларини 
кўрсатиб бериш демакдир.
Кашфиёт натижасида муаллиф патент олиш ҳуқуқига эга. Одатда патентлар сони 
ҳар бир мамлакатдаги ундаги фан ва техникани ривожининг кўрсаткичи бўлиб хизмат 
қилади.
2. Диссертация ва унга қўйиладиган талаблар. Диссертация деб – илмий кенгаш 
ёки ДАК мажлисида очиқ тарзда ҳимоя қилинадиган илмий тадқиқотнинг махсус шаклига 
айтилади.
У фан доктори ва магистлик академик даражасини олиш мақсадида бажарилади. 
Диссертация таркибига тадқиқотчи томонидан олинган илмий натижалар, илмий қоидалар 
ва муаллифни олим сифатида фанга қўшган ҳиссаси ва сифатлари киритилиши лозим.
Диссертация илм-фаннинг ҳозирги замон муаммоларини йeчишга, илмий техник прогрессга 
ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга хизмат қилиши зарур.
Диссертация маввзуси муассасанинг асосий илмий ишлар режасига киритилади. 
Диссертация мавзуси Олий Таълим ва илмий-тадқиқот муассасасининг Илмий Кенгаши 
томонидан тасдиқланади. Бунда Илмий Кенгаш тадқиқотчининг илмий жиҳатдан 
етуклигини, ишлаб чиқариш ва жамоат ишларидаги фаоллигини, кафедра, лаборатория ва 
бўлим томонидан берилган тавсияномани эътиборга олади. 
Диссертацияга муаллиф томонидан таърифланган илмий қонун ва қоидалар 
киритилиб, улар назарий жиҳатдан асосланган ва тажрибаларда ўз тасдиғини топган 
бўлиши керак. Диссертацияда қўйилган мақсад ва вазифалар аниқ бўлиши, масаланинг 
хозирги кунги ҳолатига мос тушиши, таклиф этилаётган ечимлар жиддий тарзда 
асосланиши ва танқидий жиҳатдан баҳоланиши талаб этилади.
Диссертацияга олинган натижаларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш, халқ 
хўжалигида қўллаш бўйича маълумотлар ҳам киритилади. Техника соҳасидаги 
диссертацияларга тараққийпарвар технологик жараёнларни ўрганиш ва ишлаб чиқиш, 
юқори унумдорликка эга бўлган машина ва ускуналарни яратиш, янги материалларни олиш, 
ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ва механизациялаш, ҳамда техниканинг муҳим 
назарий муаммоларини ҳал этиш каби вазифалар киради.