Amaliy yadro fiziкasi

Dozimetr(1•a - io11lasl1tiп1vchi 11ш·la 11isl111i o·lclшsh ust1Jlш·i va qu­ ri\111alari. 1·ad ioa ktiv 11urla11isl111i11g Ьiologik orgaпizmga t.i'sir darajasi11i m iqdo 1·iy ko'rsatkichlaг asosida tavsiflas\1 l1aqidagi 11azariy va anialiy Ьilimlar majmuasi l1isoьta11adi.
1901-yilda А. Bekke1·e\ va Mariya Sklodovskaya-Kyuri. Per Ky11ri to111011idan 1·adia1sio11 11ш-la11ish11ing te1·iga kuydiruvcl1i 1a'si1· ko'1·satis\1i qayd qili11gan va rentgeп 11urla11isl111i11g Ьiologik ta'si1·ini itodalaslt uclшn dastlabki - HED (Haut erithe111 dosis - teгi e1·i1einasini yt1zaga ke\tiп1vcl1i doza) o'lchov Ьi1·ligi faпga ki1·itilga11 va radiatsio11 doziшet1·iya yo·na\ishiga asos so\i11ga11.
1011\ovchi щ1rla11isl1 ta'siri ostida 111ul1itda sodir bo·ladiga11 _\'3 qayd qilinadigan fizik-kimyoviy \юdisalarning taЬiatiga bog•\iq \юlda ion­
\ovchi 1шrlanishlami aniqlash va qayd qilish io11izatsion. ki111yoviy. ssi11tillatsio11, fotog1·aГik va bosl1qa t1st1llar yoгdaшida amalga os\1i1· iladi.
Doziшetriyada qo·Jlaпiladigan asosiy lizik katta\iklar va t1lar11i11g o'lclюv bir likla1·i 4.1-jшli•alda keltirilgaп.


4.1-jadval.
Asosiy dozime11·ik kana/iklm· 1•а ulaming о'/с/101• bil"li klm·i.

Fizik kattaliklar	Bi1·ligi, noшlanishi, belgilanishi		Bi1·likla1· orasidagi шunosabat
	Tiziшd:111 tashqari	Xalqa 1· 0 Ьirliklar tiziшida
Aktivlik	Kyuri (Ci. Ki)	Bekkc 1·e \ (Bq, Bk)	1 Bk = 2,7x l0 ·^11Ki 1 Ki = 3.7x l0' ^0Bk
Nt1rla11isl1ni11g ekspozitsion dozasi	Rentge11 (R. R)	Ku lo11/kg (C/kg. K l/kg)	1 K/ kg = 3876 R 1 R=2,58x 10'^1Kl/k!!
Ekspozitsion dozaning quvvati	Rentgen/ sekнnd (R/s. R/s)	Ainper/kg (NKg.A/kg)	1 A/kg = 3876 R/s 1 R/s =2.58xl0-1д/kg
Nurlaпislшing yutilgan dozasi	Rad (rad. rad)	Grey (Gy, Gr)	1 Gr = 100 rad 1 гаd = 0,01 Gr

146

Yutilgan dozaning quvvati	Rad/sekund (ra	Grey/sekLind (Gy/s, Gr/s)	1 Gr/s = 100 rad/s 1 rad/s = 0,01 Gr/s
Nurl.111isl111ing integral dozasi	rad·gramm (rad -g. ra-d g)	Djoul (1. Dj)"	1 Dj = 10^5ra-d g 1 rad-g = 1о·' Dj
Nurlanishni11g ekvivale11t dozasi	Вег (геm, Ьег)	Zivert (Sv, Zv}	1 Zv = 100 Ьег 1 Ьег = 0,01 Zv
Ekvivale11t doza qt1v,•ati	Ber1sekш1d (rem/s, Ьег/s)	Zivert/sek1111d (Sv/s, Zv/s)	1 Zv/s = 100 Ьег/s

Dozi111etriyada qo'llaпiladigan fizik kattaliklar kнtilayotgan radi­ atsiya ef'ie kt la ri Ьilan L,og·liq bo·Jadi. Odatda Ьн kattaliklar dozi111et1·ik kattaliklaг deyiladi. O·Jclшngш1 fizik kattaliklar va kнtilayotgan radi­ atsiya eflekti o'rtasida o·гnatilgan 111нnosabatlar dozi111et1·ik kattaliklar­ пing eng 11шl1i111 xusнsiyaticlir.

Usl1bt1 jad,•alcla keltiгilgaп kattaliklar Ьilan tar1isl1ib cl1iqa111iz. Dozi- 111etriyada asosaп to'rlla nш·la11isl1 dozasi qo'llaпiladi, уа'пi ekspozitsi­ on doza, yнtilgan doza, integral doz,1 va ekvivalent doza.
lonlasl11irt1vcl1i n11rlanisl1 ta'sirini balюlasl1 ucliur1 dozi111etriyada qab11I qiliпgan asosiy fizik kattalik yutilgan doza yoki oddiygina nur­ lanisl1 dozasi l1is0Ыaш1di. Nш·lanisl1 dozasi rшrlanayotgaп 111oddani11g Ьirlik 111assasida yt1tilgan rшrlaпish ene1·giyasidir. Аgш· rпodcla haj111i ele111e11ti11i11g rnassasi dm va o'rtacha yutilgaп energiya dE bo·Jsa, ш1r­ la11isl1 yutilgan dozasi quyidagi forrnt1la Ьilап :шiqlaпiladi: