Anatomiya 2014. indd

Diafragma (diaphragma) yassi, yupqa harakatchan mushak-
pay to‘siq bo‘lib (84-rasm), ko‘krak va qorin bo‘shliqlari o‘rta-
sida yuqoriga ko‘tarilgan gumbaz shaklida joylashgan. Diafragma 
asosiy nafas mushagi bo‘lib, ko‘krak qafasining pastki teshigini 
o‘ragan suyaklardan boshlanadi. Uning boshlanish sohasiga qarab 
uch: bel, qovurg‘a va to‘sh qismlari tafovut qiladi. Mushak tola-
lari tashqaridan o‘rtaga qarab radiar yo‘nalib, pay markazni
 hosil 
qiladi. Diafragmaning bel qismi bel umurtqalarining oldingi yuza-
sidan o‘ng va chap oyoqchalar
 bilan boshlanadi. Yuqori tomonda 
oyoqchalar o‘zaro birikib, aorta o‘tadigan teshikni
 hosil qiladi. U 
orqali aorta va ko‘krak limfa yo‘li o‘tadi. Aorta teshigining cheti 
fibroz halqa bilan o‘ralgan bo‘lib, diafragma qisqarganida aortani 
siqilishdan saqlaydi. Bu teshikdan yuqo riroq va chapda diafragma 
oyoqchalarining mushak tolalari yana kengayib qizilo‘ngach va 
adashgan nerv o‘tadigan teshikni hosil qiladi. O‘ng va chap dia-
fragma oyoqchalarining mushak tolalari o‘rtasidan simpatik poya, 
katta va kichik ichki a’zolar nervi, o‘ng tomondan toq va chap to-
mondan yarim toq venalar o‘tadi.
Diafragmaning qovurg‘a qismi pastki oltita qovurg‘alarning 
ichki yuzasidan alohida mushak tolalari bo‘lib boshlanadi. Har 
ikki tomonda diafragmani bel va qovurg‘a qismlari o‘rtasida mu-
shak tolalari bo‘lmagan bel-qovurg‘a uchburchagi
 bo‘ladi. Bu so-
hani yuqori tomondan plev ra, pastdan esa qorinparda va fassiya-
lar qoplagan bo‘lib, unda diafragma churrasi hosil bo‘lishi mum-
kin.
84-rasn. Diafragma.
Past tomondan ko‘rinishi:
1–pastki kavak vena o‘tadigan teshik;
2–aorta o‘tadigan teshik; 3–diafragmaning 
bel qismi; 4–bel-qovurg‘a uchburchagi;
5–qizilo‘ngach o‘tadigan teshik;
6, 9–payli markaz; 7–diafragmaning to‘sh 
qismi; 8–to‘sh-qovurg‘a uchburchagi;
10–diafragmaning qovurg‘a qismi.

---

156
Diafragmaning to‘sh qismi
to‘sh suyagining orqa yuzasidan 
bosh lanadi. To‘sh va qovurg‘a qismlari o‘rtasida ham mushak 
tolalari bo‘lmagan to‘sh-qovurg‘a uchburchagi bor. Uni ham 
yuqo ri tomondan plevra, pastdan esa qorinparda va fassiyalar 
qoplagan bo‘lib, unda diafragma churrasi hosil bo‘lishi mum-
kin. Diafragmaning pay markazida pastki kavak vena o‘tadigan 
teshik
 bor.
Faoliyat jihatidan diafragma asosiy nafas mushagi hisoblana di. 
U qisqarganida gumbazi yassilanib ko‘krak qafasi kengayadi va na-
fas olinadi.