Anatomiya 2014. indd
Download 4.54 Mb. Pdf ko'rish
|
True
|
va lateral yuzalari, qavariq (orqa) erkin
chekkasi va oldingi tutqichli chekkasi tafovut qilinadi. Tuxum- donning tutqichli chekkasida botiqlik, tuxumdon darvozasi joy- lashgan. Undan arteriya va nervlar tuxumdon ichiga kirsa, vena 291 va limfa tomirlar chiqadi. Tuxumdonning bachadon nayiga qa- ragan uchi yuqoriga, bachadonga qaragan uchi pastga qaragan. Pastki uchi bachadonga tuxumdonning xususiy boylami vositasi- da birikkan. Bundan tashqari tuxumdonni ush lab turuvchi boy- lam bor. Bu boylam ichida tuxumdonning qon tomirlari va fib roz tolalar joylashgan. Tuxumdon bacha donning keng boylami orqa varag‘idan boshlanib, uning tutqichli qirrasiga birikkan qisqa tu- tqich bilan mustahkamlanadi. Tuxumdon tashqi tomondan bir qavatli pusht epiteliyi bilan qoplangan bo‘lib, uning ostida pishiq biriktiruvchi to‘qimali oqliq parda yotadi. Tuxumdonning aso- siy moddasi ichki va tashqi qavatga ajratiladi. Ichki qavat o‘rtada joylashib, tuxumdonning mag‘iz moddasi deb ataladi. U yumshoq birik tiruvchi to‘qima, qon va limfa tomirlar hamda nervlardan iborat. Tashqi tuxumdonning po‘stloq moddasida yetilgan va bir- lamchi follikulalar bo‘ladi. Yetil gan follikula tarkibiga: 1) qon va limfa tomirlarga boy tashqi biriktiruv chi to‘qimali parda; 2) un- ga ichki tomondan tegib yurgan donador qavat; 3) ichida tuxum yotgan donador qavat hujayralari to‘plamidan iborat tuxum te- paligi; 4) follikula suyuqligi kiradi. Yetilgan follikula sekin-as- ta tuxum donning yuza qavatiga yaqinlashadi. Ovulya tsiya vaqti- da bunday follikulani devori yoriladi va tuxum hujayra follikula suyuqligi bilan qorin bo‘shlig‘iga chiqib bachadon nayi shokila- lari yordamida bachadon nayining qorin teshigi orqali bachadon nayiga kiradi. Yorilgan follikula o‘rnida qon bilan to‘la bo‘shliq hosil bo‘la- di. Qon biriktiruvchi to‘qima bilan almashinadi, keyinchalik tar- kibida ko‘p miq dorda lyutein pigmenti bo‘lgan hujayralardan iborat sariq tana hosil bo‘ladi. Agar tuxum hujayra urug‘lanmasa sariq tana 1,0–1,5 sm ga- cha kichrayib, oqimtir tanaga aylanadi. Tuxum hujayra urug‘la- nib, homila hosil bo‘lsa, sariq tana kattalashib diametri 1,5–2 sm ga yetadi va homiladorlik davrida sariq tana gormonini ishlab chiqarib, homilaning o‘sishida ishtirok etadi. Follikulalar yori- lib, tuxum hujayra chiqqan sari tuxumdon kichrayib, yuzasi bu- rishib qoladi. Ovulyatsiya bilan ayollar organizmida davriy o‘tadigan boshqa jarayon – hayz ko‘rish chambarchas bog‘langan. Odatda, hayz ko‘rish 13–14 yoshlarda boshlanadi. Hayz ko‘rish deb, homila- dor bo‘lmagan, jinsiy yetuk ayolning taxminan har 4 haftada dav- 292 riy kuzatiladigan bachadon dan qon, shilimshiq va hujayra o‘lim- tiklarini ajralishiga aytiladi. U 4–5 kun davom etadi, ammo shax- siy xususiyatlarga ega. Ovulyatsiya taxminan ikkita hayz ko‘rish davri o‘rtasida o‘tadi. Tu xumdon ham bachadonga o‘xshab davriy o‘zgarishlarga uchray- di. 45-50 yoshlarda ayollarda klimaks davri boshlanib, ovulyatsiya jarayoni va hayz ko‘rish to‘xtaydi va menopauza boshlanadi. Download 4.54 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|