Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar
Download 3.35 Mb. Pdf ko'rish
|
MATERIALALRNI KESIB ISHLASH Ўқув қўлланма
3-§.Keskich elementlari va geometriyasi. Keskich metall ishlash sanoatida eng ko’p tarqalgan asbobdir. Keskichdan, bajariladigan ish turiga qarab, xilma-xil stanoklarda detallar ishlashda foydalaniladi. Nazariya va tajribalarga asoslanib, keskich tig’i burchaklarining optimal qiymatlari va tig’ning shakli topildi. Kesish burchaklarining to’g’ri tanlanishi kesnsh prosessini osonlashtirishga, qirindining to’g’ri ajralishi va chiqishiga yordam beradi, uning natijasida esa energiya sarfi kamayadi, asbobning xizmat qilish muddati va stanokning ish unumi ortadi. Keskich ikki qismdan: kallak, ya’ni ish qismidan va kes kichni supportga yoki tutkichga maxkamlash uchun xizmat qiladigan tana, ya’ni sterjendan iborat Keskich kallagi elementlarining nomlari - shaklda keltirilgan. 1. Oldingi yu z a. Keskichning qirindi chiqadigan yueasi oldingi yuza deb ataladi. 2. Asosiy va yordamchi ketingi yuzalar. Keskich ning yo’nilayotgan buyumga qaragan yuzalari ketingi yuzalar deb ataladi. 3. Kesuvchi qirralar. Bu qirralar oldingi hamda ketingi yuzalarning kesishuvidan hosil bo’ladi va asosiy ishni bajaradigan asosiy kesuvchi qirra bilan yordamchi kesuvchi qirraga bo’linadi. 4. Keskichning uchi. Kes kich kallagining bu elementi asosiy kesuvchi qirra bilan yordamchi kesuvchi qirraning tutashuv joyidan iborat. 5. Keskich kallagining balandligi. Keskich uchi dan tayanch 3-rasm. Surish turlari, a-b o’ylama, b-kщndalang, v-burchak ostida, g-gorizontal, d-vertikal 25 yuzasigacha bo’lgan va shu yuzaga perpendikulyar holda o’lchangan masofa keskich kallagining balandligi deb ataladi va h harfi bilan belgilanadi. Keskich kallagining balandligi musbat bo’lishi ham manfiy bo’lishi ham mumkin 6. Keskich kallagi ning uzunligi. Qeskich uchidan charxlanish yuzasining chiqish chizig’igacha bo’lgan va keskich tanasining bo’ylama yoqlariga parallel tarzda o’lchangan masofa keskich kallagining uzunligi deb ataladi va l harfi bilan belgilanadi. Keskichning asosiy burchaklari keskich asosiy kesuvchi qirrasining asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyasiga perpendikulyar bo`lgan asosiy kesuvchi tekislikda o`lchanadi. Asosiy ketingi yuza bilan kesish tekisligi orasidagi burchak asosiy ketingi burchak ( ) deyiladi. (2.4-rasm). Oldingi yuza bilan asosiy ketingi yuza orasidagi burchak o`tkirlik burchagi ( ) deyiladi. Kesish tekisligiga perpendikulyar holda asosiy kesuvchi qirra orqali o`tkazilgan tekislik bilan keskichning oldingi yuzasi orasidagi burchak oldingi burchak ( ) deyiladi. Keskichning oldingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidagi burchak kesish burchagi ( ) deyiladi. Asosiy kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyasi bilan bo`ylama surish yo`nalishi orasidagi burchak plandagi asosiy burchak ( ) deyiladi. Kesuvchi qirralarning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyalari orasidagi burchak keskich uchining plandagi burchagi ( ) deyiladi. 26 YOrdamchi kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proektsiyasi bilan bo`ylama surishga teskari yo`nalish orasidagi burchak plandagi yordamchi burchak ( 1 ) deyiladi. Bu burchaklar yigindisi ga teng. Keskichning uchi orqali asosiy tekislikka paralell holda o`tkazilgan chiziq bilan asosiy kesuvchi qirra orasidagi burchak asosiy kesuvchi qirraning kiyalik burchagi ( ) deyiladi. burchak keskichni ketingi yuzasini yo`nilayotgan yuzaga ishqalanishini kamaytiradi va kesish jarayonini osonlashtiradi. Amalda burchak 6-12° qilib olinadi. burchak kichirayishi bilan kesish osonlashadi, lekin keskichning puxtaligi kamayadi. burchakni 54° dan 94° gacha etib tayyorlash tavsiya etiladi. burchak qancha katta bo`lsa, kesish jarayoni shuncha oson boradi, ammo keskich puxtaligi kamayadi va kesish zonasidan issiqlik ni chetga ketishi yomonlashadi. Mo`rt va qattiq materiallar uchun oldingi burchak + 5° dan -10° gacha, qovushoq, yumshoq materiallar uchun + 30° gacha etib tayyorlanadi. burchak kesish jarayoniga katta ta’sir ko`rsatadi. burchak qanchalik kichik bo`lsa, kesish kuchi shuncha kam bo`ladi. Lekin bu burchak kichik bo`lganda keskich tez yoyiladi. Kesish burchagi 60° dan 100° gacha qilib olinadi. 0 1 180 4-rasm. Keskichning asosiy qism va elementlari. 5-rasm. Keskichning geometrik ko`rsatkichlari. 27 burchak ish turiga, tayyorlamaning qattiqligiga va stanokning bikirligiga qarab tanlanadi. Amalda kesish jarayonida plandagi asosiy burchakning quyidagi qiymatlaridan foydalaniladi. 30,45, 60, 75, 90. 1 burchak keskichning yordamchi ketingi yuzasini yo`nalayotgan yuzaga ishqalanishini kamaytirish uchun xizmat qiladi. 1 burchak qiymatining ortishi keskich keskich kallagini zaiflashtiradi va asbobning issiqlik tarqatish xususiyatini pasaytiradi. 1 burchak 5° dan 30° gacha qilib olinadi. burchak tanlab olingan va 1 burchaklardan kelib chiqadi. burchakning vazifasi qirindi chiqishini yaxshilash va keskich turg`unligini oshirishdan iborat. Bu burchak musbat bo`lganida qirindi yo`nilgan yuza tomon chiqadi, bunga esa tozalab yo`nishda yo`l qo`yib bo`lmaydi. Tozalab yo`nishda 0 dan – 4° gacha, xomaki yo`nishda esa 0 dan – 5° gacha etib tayyorlanadi. Keskich uchiga yo`nilayotgan yuza zarb bilan uriladigan xollarda qiyalik burchagi + 10° dan + 25° gacha bo`lgan keskichlar ishlatiladi 8 . Download 3.35 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling