Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

 
1-§. Asbobsozlik materiallari, ularning asosiy xossalari va qollanilishi. 
Kesuvchi asboblarning ishchi qismini tayyorlash uchun uglerodli,
legirlangan va tezkesar asbobsozlik po’latlari, metallokeramik qattiq qotishmalar, 
mineralokeramik materiallar, olmoslar qo’llaniladi. Asbobsozlik materiallariga 
qo’yilgan asosiy talablarga ularni qattiqlik, eyilishga chidamlilik issiqbardoshlik,
mustahkamlik va qovushqoqlik hamda mexanik ishlov berilish kabi asosiy 
xossalari yuqori bo’lishi kiradi. Eyilishga chidamlilik va issiqbardoshlik kabi 
xossalar issiqlik o’tkazuvchanlik qobiliyati bilan aniqlanadi. 
Kesuvchi asboblarning qattiqliligi Rokvell o’lchov asbobida o’lchanadi.
Bunda olmos konusni R = 150 kgk ≈ 1500 N ( S shkala) yoki R = 90≈ R = 900 N 
(A shkala ) kuch bilan bosish kerak. 
Eyilishga chidamlilik I, ma’lum bir m massani yo’qotishga sarflangan A 
ishni shu massa m ga nisbati sifatida ifodalanadi: 
j/kg
m
А
И

Issiqliqbardoshlik, material qatiqligini qizishdan so’ng pasayishi bilan bog’liq 
holda tavsiflanadi. 
Eyilishga chidamlilik kesuvchi asbobning maolum mexanik ishlov berish 
davrida o’z shakli va o’lchamlarini saqlab qolishi bilan tavsiflanadi. 
S-jadvalda issiqlik ga bardoshlik harorati va bir qator asbobsozlik 
po’latlarning markalari berilgan. 
1-jadval. 
Po’lat markasi 
U12 9XC R9 
R6M3 
R18 
R6M5 
R18K10 R9K10 R18K20 
Issiqbardoshlik,
0
S 
275 
325 
620 
620 
670 
670 
670 
Mustahkamlik egilishdagi mustahkamlik 

v 
chegarasi bilan tavsiflanadi va 
quyidagi birlikda o’lchanadi. N/m
2
(kgk/m
2
). 
Zarbaviy qovushqoqlik maxsus qurilma bo’yicha aniqlanadi va dj/sm
2
(kgk

m/sm
2
) da o’lchanadi. 
Sanab o’tilgan sifatlardan tashqari asbobsozlik materiali texnologik bo’lishi 

---

7 
kerak, ya’ni mexanik ishlanuvchanligi yaxshi bo’lishi kerak. 
Toblanuvchanlik, uglerodsizlanishga moyillik, sovuq va issiq xolatlardagi
plastiklik, tig’li va abraziv kesuvchi asboblar bilan ishlov berish imkoniyati va 
boshqalar texnologik muxim ko’rsatkichlar hisoblanadi 
1
.