Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

Tezkesar po’latlar tarkibida 19% gacha volfram, 4 - 5 % gacha xrom va 2-

---

9 
3% gacha vanadiy bo’ladi. Eng ko’p ishlatiladigan tezkesar po’latlarning, ya’ni 
R18 va R9 markali po’latlarning kimyoviy tarkibi quyida keltirilgan.
4-jadval. 
Po’lat markasi 
Kimyoviy tarkibi, % hisobida 
S 
W 
V 
Cr 
R18 
0,70 – 0,80 
15,5 – 19,0 
1,0 – 1,4 
3,8 – 4,4 
R19 
0,85 – 0,95 
8,5 – 10,0 
2,0 – 2,6 
3,8 – 4,4 
R18 va R9 markali po’latlar o’zining qattiqligi, eyilishga chidamliligi va 
kesish xususiyatlari yuqori bo’lganligi uchun kesish tezligini uglerodli asbobsozlik
po’latlarga nisbatan 2-3 barobar oshirishga imkon beradi. Tezkesar po’lat 
toblanib, so’ngra bo’shatilgandan keyin uning qattiqligi Rokvell bo’yicha 62-65 
HRC ga etadi. 
5-jadval. 
Tezkesar 
po’lat 
meyoriy 
issiqbardosh 
R9, R12, 
R18, R6M5 
R-volpfram; M-molibden; raqamlar 
metalning foiz hisobidagi miqdorini 
ko’rsatadi 
YUqori 
issiqlik ka 
chidamli 
R9K5, 
R9K10, 
R18F2, 
R14F4, 
R12F3, 
R9F5, 
R10F5K5, 
R18F2K5, 
R9M4K8F2 
R8M3K6S, 
R9M4K8, 
R12F4R5, 
R12M3F2K8, 
R6M5K5, 
10R8M3, 
10R6M5 
K – kobalpt 10 raqamli po’latda 1% 
ga yaqin uglerod borligini ko’rsatadi. 
Kukunli
R9P, R18P, 
R6M5P, 
R6M5K5P 
P – kukun material 
Kamvolpframli TV4 
R18 markali po’lat kichik kesish tezligida yuqori va doimiy eyilish 
chidamliliga ega. Bundan tashqari R18 yaxshi jilvirlanadi, shuning uchun 

---

10 
murakkab shakldagi kesuvchi asboblarni (sidirgichlar, tish kesuvchi dolbyaklar va 
frezalar, shakldor keskichlar va boshqalar) tayyorlash uchun qullanilishi mumkin. 
R18 va R9 markali po’latlar, qattiqligi 250-260 HRC gacha va chegaraviy
mustahkamligi 

v
850-900 MN/m gacha bo’lgan po’latlarga va cho’yanlarga 
ishlov berish uchun hamma ko’rinishdagi kesuvchi asboblarni tayyorlash uchun 
qo’llaniladi. 
Tezkesar po’latning kesuvchi va texnologik xususiyatlarini, kobalt (So), 
molibden (Mo) bilan qo’shimcha legirlab hamda vanadiy miqdorini orttirish bilan 
yaxshilash mumkin. 
Kobalt bilan legirlangan po’lat (R18F2K5, R9K5, R9K10, R10FK5) 
yuqori issiqbardoshlikga ega bo’ladi va issiqga chidamli austenit po’latlarga va
yuqori mustahkamlikdagi yaxshilangan po’latlarga ishlov berish uchun tavsiya 
etiladi. 
Po’lat tarkibida vanadiyning ortirishi bilan ( R18F2, R14F4, R9F5) yuqori 
mustahkamlikdagi 
(

v
≥950-1000 MN/m
2
) asbobsozlik po’latlari bilan 
yaxshilangan po’latlarga toza ishlov berish mumkin. 
Molibden bilan legirlangan po’lat (1,0- 1,5% Mo) katta kesish tezligida 
qiyin ishlov beriladigan qotishmalarni uzlukli ishlov berish jarayonida qo’llash 
uchun tavsiya etiladi. 
Asbobsozlik po’latlarining xususiyatlarini yaxshilash uchun kesuvchi 
asbobning turg’unligini 1,5 - 2 marta oshirish maqsadida termokimyoviy usul 
qo’llaniladi 
2
.