Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

1K62 stanoganing texnik xarakteristikasi 
Stanokda ishlov berish mumkin bo’lgan tayyorlamaning 400 
eng katga diametri, mm 
Kesib ishlanadigan chiviqning eng katga diametri, mm 36 
Markazlar orasidagi tayyorlama o’rnatish mumkin 640, 930, 133 
bo’lgan eng katta masofa, mm 
Markazlar orasidagi masofa, mm 
700, 1000,1400 
SHpindelteshiginingdiametri, mm 
38 
SHpindelteshigidagi konuslik Morze № 5 
SHpindelning minimal va maksimal aylanish soni, 
2,5—2000 
ayl/min 
SHpindeltezliklari soni 23 
Bu markali stanogining asosiy qismlari quyidagilardan ibo-ratdir: stanina, 
tumbalar, oldingi va orqa babkalar, surish quti-si, tezliklar qutisi, stanok supporti, 
fartugi. 
STANINA — tokarlik stanogining qamma uzel va mexanizmlarini o’rnatish 
uchun xizmat qiladi. Stanina ikkita bo’ylama devor 1 va 5 dan iborat bo’lib, yuqori 
bikrlik tahminlash uchun qo-birg’a 3 bilan bog’langan bo’ladi. Sta-nina cho’yanda 
monolit qilib quyilib, uning asosiy qismini yo’naltiruv-chilari 2 va 4 tashkil etadi. 
Stanina-ning yo’naltiruvchilari bo’ylab stanok karetasi va orqa babka harakatlanadi. 
Staninaning yo’naltiruvchilari o’zaro sharallel va to’g’ri chiziqli bo’lib, xo-maki ishlov 

---

73 
berilgandan keyin jil-virlanadi va shaberlanadi. 
OLDINGI BABKA - sganinaning chap tomoniga mustahkam o’rnatilib, uning 
korpusiga tezliklar qutisi joylaniladi. Korpusning oldingi tomoniga tezliklar 
qutisining boshqarish organlari joylaniladi. Oldingi babka ishlov berilishi kerak detalni 
o’rnatish va unga aylanma harakat berish uchun xizmat qiladi. Ishlanilayotgan detal, 
shpindelga borib kiritilgan patronga mahkamlanadi. Oldingi babkaning asosiy qismi 
shpindeldan iborat bo’lib, uning ichi g’ovak qilib tayyorlaniladi. Bu esa shpindel 
ichidan o’tkazilgan chiviqli materiallarni ishlash imkoniyatini beradi. 
ORQA BABKA (21-rasm.) — staninaning o’ng 
tomoniga 
o’rnatilib 
ishlov 
berilayotgan 
tayyorlamani markazlar yordamida tutib turish 
uchun xizmat qiladi.
21-rasm. Orqa babka. 
SURISH QUTISI — surish kattaligini sozlash vaharakatni shpindeldan yuritish 
vinti yoki yuritish valiga etkazib berish uchun xizmat qiladi. 
SUPPORT — keskichni keskich tutqichiga o’rnatish va uni bo’ylama, 
ko’ndalang yoki burchak traektoriyada harakatlantirish maqsadida ishlatiladi. Keskichning 
bo’ylama harakatdan silindrsimon yuzalarni, ko’ndalang harakati — kesib tushirish, 
to’rets yuzalarni ishlashda va burchakli harakatidan esa konus yuzalarni yo’nishda 
qo’llaniladi. Bo’ylama harakat pastki bo’ylama salazkani (1) stanina (2) yo’naltiruvchi 
bo’yicha surilishi tufayli amalga oshiriladi. Supportning pastki yo’naltiruvchilari 
ko’ndalang salazkani (3) tayyorlamaning aylanish o’qigatik harakatlanishini 
tahminlaydi. 
Bu harakat vint 3 va maxovik 5 orqali (qo’l bilan) yoki harakatni yo’naltirish 
vintidan fartuk tishli uzatmalari va tishli g’ildirak 4 ishtirokida avtomatik ravishda 
amalga oshirilishi mumkin. Ko’ndalang salazkaning (2) ustki qismiga vertikal o’q 
atrofida burash orqali kerakli burchakka sozlash mumkin bo’lgan aylanuvchi plita

---

74 
(10) joylashtirilgan. Bu plitaning ustki qismiga yuqorigi salazkalarning (9) 
yo’naltiruvchilari o’rnatilib unga keskich tutqichi mahkamlaniladi. YUqorigy salazka 
vint (7) orqali o’rnatilgan maxovik (6) yordamida qo’l bilan suriladi. 
FARTUK — (22 rasm) stanokning bu qismi yurgizish valining yoki yurgazish 
vintining 
aylanma 
harakatiki 
supportning to’g’ri chiziq-li harakatiga 
aylantiruvchi mexanizmi joylashtirish 
uchun xizmat qiladi. Fartukning old 
qismiga support harakatini boshqarish 
maxovikchalari va dastalari o’rnatilgan. 
Shesternyalar orqali shesternya (14) ga
22-rasm. Fartuk. 
uzatiladi. Agar dasta (15) vositasida shesternya (16) tishli g’ildiraklar (14) va (17) 
bilan tishlashtirilsa, shesternya (16) ko’ndalang salazkalarning vinti (19) ga qo’zralmas 
qilib o’tkazilgani uchun salazkalarni ilgarilanma harakatga keltiradi. 
Salazkalarni dastaki ravishda ko’ndalangiga surish dasta (19) vositasida, 
bo’ilama surish esa dasta (20) vositasida (21, 7, 8) shesternyalar va reyka (9) orqali 
amalga oshiriladi. 
YUrgizish vintidan bo’ylama surish harakati fartukda o’ng tomonga 
joylashgan ajraluvchi gayka qulflash yo’li bilan uzatiladi. Ajraluvchi gayka pallalari 
fartuk chiqig’idagi kapdum shaklli pazda sirpana oladi. Gayka pallalaridan har 
biriningtarmog’i diskning spiral kesigiga kirib turadi, disk burilganda esa pallalar bir-
biriga yaqinlashadi yoki bir-biridan qochadi. Disk dasta vositasida buriladi. Gayka odatda 
bronza (BrOSS 6—6—3)dan yoki ruxning SAM 9—1,5 markali qotishmasidan 
tayyorlanadi. 
YURGIZISH (SURISH) VINTI - yurgizish vintidan, odatda, supportni bir 
tekisda va yuqori aniqlikda surish zarur bo’lgan hollarda, masalan, rezba qirqishda 
foydalaniladi. YUrgizish vintlari kam eyiluvchan va juda aniq qadamining nominal 
o’lchami-dan farqi 
+
12 mikron atrofida bo’lishi kerak. YUrgizish vintlari tayyorlash 

---

75 
texnologiyasi murakkab bo’lib, ko’p mehnat talab etadi va tozalab ishlash oldidan 
takror to’g’rilashni (masalan, 1K62 stanogi-ning yurgizish vinti 6 marta to’g’rilanadi), 
rezba qirqishni o’z ichiga oladi; rezba bir necha amadda qirqiladi, bunda ishlov berish 
jarayonida qizish oqibatida kelib chiqadigan xatoliklarni tuzatuvchi korreksion 
qurilmalardan foydalaniladi. YUrgizish vintlari o’z og’irligi tahsirida egilmasligi 
uchun ularni maxsus stellajlarda tik vaziyatda osilgan holda saqlash tavsiya etiladi. 
Yurgazish vinti yoki reyka shesternya tasodifiy zo’riqish vaqgida ishdan 
chiqishining oldini olish uchun yurgizish vinti va yurgizish valining chap uchlariga 
maxsus saqlagich qurilmalar o’rnatiladi. 
Elektr dvigatelidan aylanma harakat shpindelga oldingi babka ichida 
joylashgan tezliklar qutisi orqali, yurgizish vali yurgizish vintiga surishlar qutisi 
orqali uzatiladi; harakat tezliklar qutisidan shpindelga tasma orqali uzatiladi. 
SHkiv shpindel bilan faqat shponka orqali bog’langan, shkivning o’zi esa oldingi 
babka devoriga o’rnatilgan podshipniklarda aylanadi, bunda tasmaning taranglanishi 
shpindelni deformatsiyalamaydi. SHuning uchun ham bu shpindel yuklanmagan 
shpindel deyiladi. Bundan tashqari, tasmali uzatma yuqori tezliklarda shesternyali 
uzatmalarga qaraganda shovqinsiz va bir tekis ishlaydi.